Elektroakustika

sub’ektiv chegara
deb hisoblanadi. 3.2-jadvalda birqancha birlamchi 
akustik signallarning chastota diapazonlari keltirilgan. 
3.2- jadval 
Tovush manbai 
Chastotalar diapazoni, Gs 
Erkak tovushi 
100÷ 7000 
Ayol tovushi 
200÷9000 
Royal 
100÷5000 
Skripka 
200÷15000 
Nay 
250÷14000 
Tarelkalar 
400÷12000 
Nog‘ora 
65÷3000 
Bas-truba 
50÷6000 
Organ 
20÷15000 
Oyoq tovushi 
100÷10000 
Qarsaklar 
150÷15 000 

---

80 
Agarda spektrlar, u yoki bu tomonga tekis og‘sa, unda ularni yana 
moyillik bilan, ya’ni spektr sathlarining past yoki yuqori chastotalar 
tomon o‘rtacha og‘ishi bilan baholaydilar. Masalan, nutq spektri 6 
dB/okt yuqori chastota tomon og‘ishga moyilligi bor. 
Ayrim hollarda, akustik signallar qatoriga akustik shovqinlarni ham 
qo‘shadilar. Nutq shovqinlariga bir vaqtda bir necha kishi gaplashishi 
natijasidagi shovqinlar kiradi. 
3.5. Signalning birlamchi parametrlari 
 
Har bir odam o‘ziga xos tarzda nutq tovushlarini talaffuz etadi. Nutq 
tovushlarini talaffuz etish qo‘shni tovushlarga urg‘u berish va boshqa 
omillarga bog‘liq. Cheklangan sondagi umumlashtirilgan nutq 
tovushlarini amalga oshirilishi 
fonema
deb ataladi. Fonema bu odam 
aytmoqchi bo‘lgani, 
nutq tovushi
-bu, odam talaffuzi. Fonema tovushga 
nisbatan 
grafema
deb ataluvchi namunaviy xarf rolini o‘ynaydi. Nutq 
tovushlari jarangdor va bo‘g‘iqlarga bo‘linadi. Jarangdor tovushlar 
tarang bo‘lib turgan tovush mushaklari ishtirokida paydo bo‘ladi: 
o‘pkadan chiqayotgan havo oqimi natijasida tovush mushaklari vaqti - 
vaqti bilan siljiydi, natijada uzuq-uzuq havo oqimi paydo bo‘ladi. 
Tovush mushaklari yordamida hosil bo‘layotgan havo oqimi 
impulslarini davriy deb hisoblasa bo‘ladi. Impulslarning mos holdagi 
takrorlanishini