Elektroakustika

fazainvertor radnokarnayning standart bosimini 
mexanik rezonansdan past 
(ƒ
o
<ƒ<ƒ
1
)
 chastotalarda 3÷5 dB oshiradi.
Diffuzorli radiokarnaylarning foydali ish koeffitsienti mexanik 
tizimi qarshiligi havoning akustik qarshiligi bilan moslashmaganligi 
tufayli juda kichik, η = 0,3÷0,7% xolos. 
Radiokarnay sezgirligi chastota xarakteristikasi notekisligini 
kamaytirish, foydali ish koeffitsienti oshirishning bir necha usullari 
mavjud, ulardan: ikki diffuzorli radiokarnay, ruporli konstruksiya, 
seksiyalangan rupor, tovush kolonkalari, past, o‘rta va yuqori chastota 
polosali filtrlardan foydalanish, tovush g‘altagini dempferlash va boshqa 
usullari mavjudki, ularni qo‘llash natijasida radiokarnay texnik 
ko‘rsatgichlari bir muncha yaxshilanadi. 
Yuqori chastotalar oblasti
. 
Ikki konusli kallaklar
. Yuqori 
chastotalarda ishchi chastota diapazonini kengaytirish maqsadida ikki 
konusli kallaklar qo‘llaniladi (6.25-rasm). Kichik diffuzorga maxsus 

---

178 
ishlov berilishi va konus burchagining kichikligi tufayli uning 
konstruksiyasi qattiq. Past chastotalarda ikkala konus bir butundek 
ishlaydi 600÷1000 Gs boshlab yuqori chastotalarda katta diffuzor yuzasi 
sekin - asta zonalarga bo‘linib, kichik amplitudada tebrana boshlaydi. 
Eng yuqori chastotalarda katta diffuzorning tovush g‘altagiga yaqin 
zonalari samarali qo‘zg‘alaboshlaydi va qo‘g‘alish sekin-asta yuqori 
chastotali (kichik) diffuzorga o‘tadi. 
6.25-rasm. Qo‘shimcha, yuqori chastota diffuzorli kallak 
Shunday konstruksiya hisobiga samarali nurlanish chastota 
diapazonini 12÷15 kGs gacha kengaytirish mumkin. 
Tovush g‘altagi induktiv qarshiligini kompensatsiyalash
. Tovush 
g‘altagining induktiv qarshiligi oshishi effektining oldini olish 
maqsadida, kernning yuqori qismiga misdan yasalgan qalpoqcha 
kiygiziladi (6.26-rasm). Qisqa tutashgan qalpoqcha tovush g‘altagi bilan 
induktiv bog‘langan. Qalpoqchada ilashgan o‘zgaruvchan tok hosil 
qilgan magnit oqimi tovush g‘altagi toki hosil qilgan magnit oqimiga 
qarama - qarshi yo‘naltirilgan. Bu tovush g‘altagi induktivligini 
kamayishiga ekvivalentdir. Past chastotalarda o‘zaro induksiyaning 
elektr yurituvchi kuchi kichik va qalpoqcha, g‘altak qarshiligiga qech 
qanday ta’sir ko‘rsatmaydi. 

---

179 
6.26-rasm. Kern uchidagi qalpoqcha 
Chastota oshishi bilan o‘zaro induksiya EYuK ortadi, qalpoqcha 
hosil qilayotgan magnit oqimi ham oshadi. Natijada, tovush g‘altagining 
induktiv 
qarshiligi 
yezilarli 
kamayadi. 
Kompensatsiyalovchi 
qalpoqchaning qo‘llanilishi tovush bosimini 2 kGs boshlab 5÷7 dB ga 
oshiradi. 
Kallakning kirish qarshiligi chastota tavsifiga kompensatsiyalovchi 
qalpoqchaning ta’siri 6.27 - rasmda keltirilgan. 
6.27 - rasm. Kallak kirish qarshiligining chastota tavsifiga 
kompensatsiyalovchi qalpoqchaning ta’siri