O ’. M. Asqarova, M. A. Abdullaeva, M. Boltaeva andragogika

A sl nusxa (orginal)ni topish
Ishtirokchilar orasidan 4 nafar ekspert tayinlanadi, qolganlar esa uch 
guruhga ajratiladi. Ekspertlardan tashqariga chiqish so’raladi, ularga katta 
kartinaning fragmentlari ko’rsatiladi. Kartina to ’rt qismga bo’lingan, har bir 
ekspert ikki daqiqa davomida faqat bir bo’lakni tomosha qilib, ko’proq 
tafsilotlami eslab qolishi lozim. SHundan keyin bo’laklar olib qo’yiladi. 
Ekspertlar bir-birlari bilan muloqot qilmaydilar, shuning uchun yaxlit kartina 
haqida tasaw urga ega emaslar. So’ngra ekspertlar auditoriyaga qaytib keladilar, 
har biri galma-gal o’z bo’lagidan eslab qolganlarini gapirib beradi. Guruhlar 
qisqacha yozib oladilar. Guruhlarning vazifasi yaxlit kartinani iloji boricha 
to ’liqroq, aniqroq chizishlari lozim (ishtirokchilarga vatman qog’ozlari va rangli 
qalamlar beriladi). Ekspertlar xikoyasidan keyin guruhlar ulaming yoniga o ’z 
vakillarini yuboradilar. Faqat bitta ekspertga savol berish mumkin. Mashq 
yakunida guruhlar kartinalarini namoyish qiladilar, ekspertlar esa o’z 
fragmentlari qanchalik aniq ifoda etilganini baholaydilar. Bunda ekspertlaming 
tanqid qilishlariga yo’l qo’yilmaydi, faqat to ’g’ri bajarilgan o’rinlar qayd etiladi. 
Ish natijalari guruh munozarasi shaklida muhokama qilinadi.
Tarafdorlar va qarshilar bazasi
Metod aniq katta muammoni muhokam a qilishda ma’qul bo’ladi. Ishtirok­
chilar uch guruhga ajratiladi. Bir guruh tarafdorlari o’zlarining fikrini ifoda 
etadi, ikkinchisi - qarshilar. Uchinchi guruh kuzatuvchilardan iborat bo’lib, 
ulaming vazifasi baxs munozaraning muhim nuqtalarini, eng muhim fikrlarni, 
pozitsiyalarni qayd etib borish va baxs yakunida barchaga tanishtirish. Baxs- 
munozara boshlanishidan oldin belgilangan vaqt (masalan. 15 daqiqa) davomida 
ishtirokchilar guruhlarda o ’z pozitsiyalarini tasdiqlovchi dalillardan ko’proq 
to ’plashlari lozim. Baxsda har bir guruhdan bittadan (yoki ikkitadan) vakil 
qatnashadi. Qolgan ishtirokchilar ikkinchi qatorga joy-lashadilar va zarur 
hollarda vakillarini qo’llab-quw atlaydilar.
Svetofor
Har bir ishtirokchi uchtadan kartochka oladi: qizil, sariq va yashil rangli. 
Mavzu muhokamasi davomida har bir tezisdan keyin har bir kishi tegishli
76

---

kartochkani ko’rsatadi (yashil - "xa", qizil - "yo’q", sariq - "ikkilanyapman"). 
Fikrlar har xil bo’iganda, moderator o ’z nuqtai nazarini asoslash, sharxlashni 
so’raydi.
Kollejlar
Moderator seminar ishtirokchilarini guruhlarga ajratadi, har bir guruh 
taklif etilgan mavzu buyicha kollej tayyorlash topshirigini oladi.
Bunda ishtirokchilar katta xajmdagi qog’oz (flip), eski jurnallar, qaychi, 
elim, markerlardan foydalanishlari mumkin.
Guruhlar: bitta mavzu ustida aloxida, har xil mavzular ustida ishlashlari 
mumkin.
Topshiriq bajarilganidan so’ng kollejlar ko’rgazmasi tashkil etiladi, har bir 
guruh o’z asarini sharxlaydi.
" 3 -5 -6 "
6 nafar ishtirokchi 5 daqiqa davomida seminar muammosi bilan bog’liq 3 
ta g’oyasini qog’ozga yozadi. SHundan keyin har bir ishtirokchi o’z qog’ozini 
chap tomonida o’tirgan sherigiga uzatadi, har bir ishtirokchi olgan qog’ozidagi 
g ’oyalarni o’qib, ulami rivojlantirishi yoki yangi g’oyalami yozishi kerak. Bu 
harakat barcha varaqlar to’ldirilmaguncha davom etadi. Bu metod qisqa vaqt 
ichida 6 nafar ishtirokchiga 90 ga yaqin yangi g ’oyani kashf qilishga imkon 
beradi.