Аҳоли сони ва такрор барпо бўлиши

4.6.-diagramma.  OITSning  bolalar  o’limiga  ta’siri,  tanlangan  mamlakatlar, 
2002-2005 yy. 
 
tashlansa umr  uzoqligi 3  yilga uzayadi.  Shunga qaramasdan, bu  odamlar  uzoqroq 
yashamaydi,  degani  emas.  Ular  yangi  tibbiy  kashfiyotlar  joriy  etilib  amalga 
qo’llanilganisari uzoqroq yashashda davom etadilar. Ammo saratonga qarshi davo 
ham  umr  uzoqligini  3  yilda  ortiq  cho’za  olmaydi.  Buning  sababi  demografiyada 
Tyobyer Paradoksi, deb nom olgan paradox bilan bog’liq.  
Bu paradox ko’p yillar oldin “agar bir degenyerativ kasallik davosi topilsa bu 
shunchaki  o’lim  uchun  boshqa  bir  degenyerativ  kasallik  orqali  o’zini  namoyon 
yetishiga  imkon  yaratadi”,  deb izoh  qoldirgan  demograf  Konrad  Tyobyer  nomiga 
qo’yilgan.  Yoki demograf  Neyten  Keyfits  so’zi  bilan  aytganda:  “Hamma  ertami-
kechmi  baribir  o’ladi,  shuning  uchun,  saraton  sabablari  ochib  tashlanib,  uning 
davosi  topilgani  bilan,  xuddi  shu  miqdordagi  o’limlar  sodir  bo’lavyeradi,  bundan 
yagona naf saratonning o’rniga yurak va boshqalarning kasalliklari kelishi bo’ladi. 
Saratonning davosi odamga faqatgina yurak kasalligidan o’lish imkoniyatini beradi 
xolos.  Shunday  qilib,  muayyan  tibbiy  innovatsiyalarning  bor  yo’g’i  qo’lidan 
kelgani  tanlash  imkoniyatlarini  vujudga  keltirishidir:  siz  saraton  o’rniga  yurak 
kasalligidan o’lishni tanlashingiz mumkin”. 

---

 
121 
Ba’zi  demograflar  kelajakda  hayot  davomiyligini  uzaytirishning  boshqa 
imkoniyatlari  bo’lmaydi,  dyeb  hisoblashadi.  Bundan  tashqari  bizda  Sharqiy 
Yevropa va Sahroi Kabir Janubidagi Afrika kabi muvaffaqqiyatsizliklar bor. Umid 
qilamizki ular uzoq davom etmaydi. “Bizningcha, savol o’lim darajasini pasaytirib 
bo’ladimi yo’qmi degan masalada emas, balki, u qanchaga pasayadi, va qaysi yosh, 
jins,  irqiy-etnik,  ijtimoiy-iqtisodiy  va  geografik  guruhlar  bundan  eng  katta  foyda 
olishidadir.  
Xulosa  o’rnida  aytish  joizki,  sog’lom  aholi  hamrohligida  sog’lom 
turmushdagi,  tibbiy  texnikalardagi  va  umumiy  hayot  sifatidagi  davomiy 
o’zgarishlar  porloq  kelajak  va’da  qilmoqda.  BMT  tomonidan  1992  yili  Rio-de-
Janeyroda  o‘tkazilgan  xalqaro  konfyerensiyada  demografik  muammoni  hal  etish 
har  bir  davlatning  barqaror  rivojlanish  dasturining  asosiy  qismi  bo‘lishi  kerakligi 
ta’kidlangan.  Har  bir  davlat  ichki  imkoniyatidan  kelib  chiqib,  o‘sib  borayotgan 
aholisini boqishi, hayoti uchun zarur shart-sharoit  yaratishda  o‘zining  demografik 
siyosatini,  maqsadi  va  vazifalarini  belgilab  olishi  zarur.  Aholi  ko‘payishida 
nafaqat,  uning  tabiiy  harakati,  balki  mexanik  harakati,  ya’ni  migratsiyasi  ham 
muhim rol o‘ynaydi.