M. M. Mamasiddiqov, Z. N. Esanova, D. Y. Habibullayev

187

---

22-bob.  OTALIKNI  BELGILASH  T O ‘G ‘RISIDAGI 
ISHLARNI  SUDDA  KO‘RISH N IN G  
PROTSESSUAL  XUSUSIYATLARI
22.1.  Otalikni  belgilash  to^risidagi  ishlarning 
taalluqliligi  va  sudlovliligi
O ilaviy-huquqiy  m u n o sab atlarg a  o id  n o rm a la r  ich id a  otalikni 
b e lg ila s h   t o ‘g ‘ris id a g i  m a s a la la r   o ila   h u q u q in in g   m a r k a z iy  
institutlaridan biri  hisoblanadi.  O ila qonunchiligida otalikni belgilash 
m asalasi o ‘zaro  n ikohda boM magan shaxslar o ‘rtasida bola tu g llis h i 
va  unga  n isb atan   n a sl-n asab  belgilanishi  m u n o sab ati  bilan  vujudga 
keladi.  A ynan sh u   m a ’n o d a  otalik n i belgilash o ta -o n a la r va b o lalar 
o ‘rtasidagi  m u n o sab atlam i  huquqiy jih a td a n  m ustahkam lashga asos 
b o ‘ladi.  O d a td a ,  o talik   tu sh u n c h a si  negizida  biologik  va  yuridik 
asoslar  m avjud  b o ‘lib,  u la r  birgalikda  otalik n i  belgilash  m u n o - 
sab atlarini  vujudga  keltiradi.  A m aldagi  O ila  kodeksi  n o rm alarig a 
bin o an ,  otalikni belgilash deb o ‘zaro nikohda b o ‘lm agan shaxslardan 
tugMlgan bolaga nisbatan q o n u n d a  belgilangan tartib d a   F H D Y  yoki 
sud  org an larid a  n a sl-n a sa b n in g  belgilanishiga  aytiladi.
O t a - o n a l a r   va  b o la la rn in g   b ir - b ir la r ig a   n is b a ta n   h u q u q -  
m ajburiyatlari  b o lalarn in g   q o n u n d a   belgilangan  ta rtib d a   g uvoh- 
lantirilgan  nasabiga  asoslangan  h olda  u larn in g   h u q u q   va  m ajb u ­
riyatlari  b o lan in g  tu g ‘ilish  vaq tid a  vujudga  keladi.  O d a td a ,  bola  va 
o n a  o ‘rtasidagi  h u q u q -m a jb u riy a tla r u n in g  onasi  n ik o h d a  b o ‘lishi- 
d a n  q a t’i  nazar,  u lam in g  tugNshganlik fakti tibbiy m a ’lu m otnom aga 
asosan vujudga keladi.  Lekin tu g 'ilish  to ‘g ‘risidagi yozuvlar daftarida 
o talik  yozuvi quyidagi  asoslarga  k o ‘ra vujudga  keladi, ju m lad a n :
1)bola  o ‘z aro   n ik o h d a  boMgan  sh axslardan  tugMlgan  ho llard a 
u n ing otasi  t o ‘g ‘risidagi yozuv t o ‘g ‘rid an  t o ‘g ‘ri o ta -o n a n in g  shax- 
sini  tasdiqlovchi  hujjat  va  n ikoh  to ‘g ‘risidagi  g u v o h n o m a   asosida 
yoziladi;
2) bola o ‘zaro n ikohda boMmagan shaxslardan tugMlgan  hollarda 
o ta -o n a n in g   birgalikdagi  arizasi  yoki  otan in g   arizasi  yoxud  otaning 
homiysi yoki vasiylik va hom iylik organining arizasiga asosan yoziladi;
3 ) otalik n i  belgilash  haqidagi  su d n in g   hal  qiluv  qaroriga  asosan 
yoziladi;
188

---

4 ) o ‘zaro   n ik o h d a  boM magan  o ta -o n a d a n   bo la tugMlganda  o ta - 
o n a n in g   birgalikdagi  arizasi  yoki  otalik n i  belgilash  to ‘g ‘risidagi 
su d n in g   hal  qiluv  qaro ri  boM masa,  o ta n in g   fam iliyasi  o n a n in g  
fam iliyasi  b o ‘y ich a,  o taga  tegishli  ism  o ta n in g   ism i  va  m illati  — 
o n a n in g   k o ‘rsatm asi  b o ‘yicha  yoziladi;
5 ) o ‘zaro   n ik o h d a   boMgan  va  s u n ’iy  h o m ila   hosil  qilish  yoki 
em brionini  ko‘chirishga yozm a rozilik bergan shaxslarda shu usullami 
qoMlash  n atijasida b o la tugMlsa,  u larn in g   roziligiga  к о ‘га,  b o laning 
o tasi  u m u m iy   q o id a la r  asosida  yoziladi.
1968-yil  2 7 -iy u n d a   q abul  qilingan  «SSR  Ittifoqi  va  iitifoqdosh 
resp ublikalarning  n ikoh  va  oila t o ‘g ‘risidagi  q o n u n   asoslari»ni  tas- 
diqlash to ‘g ‘risidagi qaroriga ko ‘ra,  sud tartibida otalikni belgilashga 
m a z k u r A soslar  kuchga  k iritilganidan,  y a 'n i  1968-yil  1-oktabrdan 
keyin tugMlgan bolalarga  nisbatan jo riy  etilishi  belgilandi. Asoslarga 
m uvofiq,  b o lan in g   onasi  bilan   n ik o h d a  boM magan,  lekin  o ‘zini 
b o lan in g   otasi  deb  ta n   o lgan  shaxs  vafot  etgan  h o latlard a  u n ing 
otalik faktini belgilashga q o n u n d a  k o ‘rsatilgan tartibda yoM q o lyiladi.
B archa  fu q aro lik   ishlari  kabi  o talik n i  belgilash  t o ‘g ‘risidagi 
ishlarga  h am   taalluqlilikning  u m u m iy   q o id alari  tatb iq   qilinadi  va 
shu  asosda  m a z m u n a n   k o ‘rib  hal  qilinadi.