A yuldashev soliq va soliqqa

X I V bob.
JISM ONIY SHAXSLARDAN UNDIRILADIGAN
YER SOLIG'I
l-§ . Yer solig'i toMovchilari va jisnioniy shaxslar uchun
yer solig'i obyekti
0 ‘z mulkida, cgaligida yoki foydalanishida yer uchastkalariga ega 
bo'lgan jismoniy shaxslar er solig'i to'lovchilari hisoblanadi. Yer solig'i 
to'lovchilarini soliq idoralari har yili yil boshiga hisobini olib boradi.
Jismoniy shaxslar uchun yer solig'i obyekti yer uchastkalaridir. Quyi- 
dagi yer uchastkalari soliq solinadigan obyekt hisoblanadi:
1 
Turar joylar yctagida va jamoat crlarida shaxsiy yordamchi xo'jalik 
yuritish uchun meros qilib qoldiriladigan umrbod egalik qilishga berilgan 
yerlar.
2. Yakka tartibda uy-joy qurilish uchun meros qilib qoldiriladigan 
umrbod egalik qilishga berilgan yer uchastkalari.
3. Jamoa bog'dorchiligi, uzumchiligi va polizchiligini yuritish uchun 
berilgan yer uchaskalari.
4. Xizmat yuzasidan qonun hujjatlariga muvofiq berilgan chek yerlar.
5. Meros bo'yicha, hadya qilinishi yoki sotib oliniish natijasida uy- 
joy, dala hovli bilan birgalikda egalik qilish uchun huquqi ham uggan yer 
uchastkalari.
6 . Qonun hujjatlarida belgilangan tartibda mulk qilib olingan yer 
uchastkalari.
7. Tadbirkorlik faoliyatini yuritish uchun doimiy foydalanishga yoki 
ijaraga berilgan yer uchastkalar.
Berilgan yerlardan ikki yil mabaynida foydalanmagan jismoniy shaxs- 
lardan yer solig'i uch baravar miqdorda undiriladi.
2003-yildan boshlab agar yer uchastkalariga mulk, egalik qilish yoki 
undan foydalanish huquqini tasdiqlaydigan hujjatlar bo'lm asa, soliq butun 
maydon uchun quyida ko'rsatilgan oshuvchi koeffitsiyentlarini qo'llagan 
holda to'lanadi.
2-§. Yer solig‘i stavkalari va yer solig'idan jisnioniy
shaxslar uchun imtiyozlar
Yer solig'i stavkalari har yili yangi yil uchun O'zbekiston Respublikasi 
Vazirlar Mahkamasi tom onidan belgilanadi 2003-yildan boshlab yer solig'i 
stavkasi 1.2 koeffitsiyent bilan indeksatsiya qilingan.
119

---

Qishloq xo'jaligi yerlarining sifati yer uchastkasi mulkdori, yer egasi 
yoki erdan foydalanuvchining aybi bilan yomonlashgan (boniteti pasayib 
ketgan) taqdirda, yer solig'i yerning sifatida yomonlashuviga qadar belgi­
langan stavkalar bo'yicha undiriladi.
Shahar va shahar kuryoonlarining m a’muriy chegaralarida joylashgan 
qishloq xo'jaligi ahamiyatiga molik yerlar uchun yer solig'i qishloq xo'jaligi 
yerlariga belgilangan stavkalaming ikki baravari miqdorida undiriladi.
Jismoniy shaxslar yer solig'i bo'yicha imtiyozga egaligi yoki ega 
emasligidan qat’i nazar, maydoni davlat hokimiyati organlari tomonidan 
ajratilganidan ko'p bo'lgan yer uchastkalari uchun yer solig'ining 1.5 
oshuvchi koeffitsiyenti bilan to'laydilar.
Yer uchastkasining joylashishiga qarab qishloq joylari uchun yer 
solig'i stavkasiga quyidagi koeffitsiyentlar qo'llaniladi:
- Toshkent shaxri atrofida 20 km radiusda - 1,3;
- Qoraqalpog'iston Respublikasi, viloyatlar markazlari 15 km radiusda 1,2;
- Tum anlar markazidan 10 km radiusda - 1,15;
- Boshqa shaharlar 5 km radiusda - 1,10.
Agar yerlar O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining davlat 
hokimiyati organlarining qaroriga muvofiq ijaraga olingan bo'ladi, jismoniy 
shaxslar yer solig'i o'm iga ijara xaqi to'laydilar
Ijara haqi taraflaming kelushuvi asosida belgilanadi, lekin bu haq 
qonun hujjatlarida belgilangan yer solig'ining bir stavkasidan kam va uch 
stavkasidan ko'p bulmasligi, yerlardan qishloq xo'jalik ehtiyojlari uchun 
foydalanganda esa - bir stavka miqdorida bo'lishi lozim. Dehqon xo'ja- 
liklaridan undiriladigan yer solig'ini hisoblab chiqarish chogida yer solig'i 
stavkalariga yer sifatiga bog'liq holda quyidagi koeffitsiyentlar qo'llaniladi:
- tuproq boniteti 40 ballgacha bo'ladi - 0,75;
- tuproq boniteti 41 balldan 70 balgacha bo'ladi - 1,0;
- tuproq boniteti 70 balldan ortiq bo'ladi - 1,25;
- jismoniy shaxslarga tadbirkorlik maqsadida foydalanilayotgan yerlar 
uchun soliq stavkasi yuridik shaxslarga belgilangan stavkada qo'llaniladi.
Yer solig'idan imtiyozlar ikki guruhga bo'linadi:
1. Jismoniy shaxslaming soliq solinmaydigan yer uchastkalari;
2. Yer solig'i to'lashdan to'liq ozod etilgan jismoniy shaxslar.
Soliq solinmaydigan yer uchastkalariga quyidagilar kiradi:
1. Yakka tartibda uy - joy qurish va shaxsiy yordamchi xo'jalik 
yuritish uchun qonun hujjatlarida belgilangan m e’yorlar doirasida berilgan 
yerlar, yer berilgan paytdan boshlab ikki yil muddatga.
2. Yangi o'zlashtirilayotgan yerlar va meliorativ holatni yaxshilash 
ishlari olib borilayotgan sug'oriladigan yerlar-loyihada nazarda tutilgan 
mtiddatga lekin ishlar, boshlangandan e’tiboran besh yilgacha.
3. Yangi tut ko'chati o'tkazilgan yer uchastkalari qator oralaridan 
qishloq xo'jaligi ekinlarini ekish uchun foydalanishdan q a t’iy nazar uch yil 
muddatga. Shu m unosabat bilan bahorda o'tkazilgan tut ko'chatlari 
egallagan yerlar soliq tulashdan uch yilga ozod etiladi, bunga ko'chat
120

---

o'tkazilgan yil ham kiradi. K o'zda o'tkazilgan ko‘chatlar o ‘tkazilgan yildan 
keyingi yildan boshlab uch yilga soliq to'lashdan ozod etiladi. Soliq 
kodeksining 101-moddasida soliqdan ozod etilgan boshqa yerlar bor. 
Ammo ular jismoniy shaxsga tegishli ekanligi aytilmagan.
Agaryerlar o 'z o 'm id a foydalanilmasa imtiyoz yo'qoladi. Yer ko­
deksining 55-moddasiga ko'ra qishloq xo'jaligi kooperativ a ’zolariga, 
muassasalar va tashkilotlar xodimlariga, shu tashkilotlar yerlaridan dehqon 
xo'jaligi yuritish uchun sug'oriladigan yerlardan 0,35 ga. gacha, lalmikor 
yerlardan 0,5 gacha, yaylovlardan 1 ga. gacha m e’yorlarda yer ajratib be­
riladi. Bu faqat qishloq joylarida yashovchi dehqon xo'jaliklariga beriladi.
Yer kodeksining 27-moddasiga binoan shahar va ko'rg'onlarda 
yashovchilarga yakka tartibda uy-joy qurish uchun 0,06 ga yer ajratilib 
beriladi.
Yer solig'idan to'liq ozod etiladigan jismoniy shaxslarga quyidagilar 
kiradi:
1. Yaylov chorvachiligining cho'ponlari, yilgiboqarlari, mexanizator- 
lari, vrachlari va texniklari, boshqa mutaxassislari va ishchilari.
2. «O'zbekiston Qahramoni», Sovet Ittifoqi Qahramoni, Mehnat 
Qahramoni unvonlariga sazovor bo'lganlar, uchala darajali Shuhrat ordeni 
bilan taqdirlanganlar, 941-1945-yilaridagi urush nogironlari va qatnash- 
chilari.
3. Xizmatni Afg'oniston Respublikasida va jangovor harakatlar olib 
borilgan boshqa mamlakatlarda vaqtincha bo'lgan qo'shinlam ing cheklan- 
gan kontingenti tarkibida o'tgan harbiy xizmatchilar ham da o'quv va sinov 
yig'inlariga chaqirilgan harbiy xizmatga majburlar.
4. Haqiqiy muddatli harbiy xizmatga chaqirilgan harbiy xizmat- 
chilam ing oilalari - xizmat muddatiga.
5. I va II guruh nogironlari.
6 . Yolg'iz pensionerlar; ularga bir o'zi yoki voyaga yetmagan bolalari 
yoki nogiron bola bilan birga alohida uy, kvartira yoki yotokxonada 
yashaydigan pensionerlar kiradi.
7. Boquvchisini yo'qotgan ko'p bolali oilalar; bularga ota- onadan biri 
yoki ikkalasi vafot etgan va oilada 16 yoshga yetmagan besh nafar va 
undan ko'p bolalari bo'lgan oilalar kiradi.
8. Konsentratsion lagerlaming sobiq yosh tutqinlari, Chemobil AES 
dagi falokat oqibatlarini tugatishda ishtirok etgan shaxslar;
9. Ko'chirib keltirilgan fuqarolar kelib joylashgan yer uchastkalari 
bo'yicha - yer uchastkalari berilgan vaqtdan e’tiboran besh yilgacha.
10. Ilgari shaxsiy pensiya tayinlangan shaxslar.
Ushbu imtiyozlar yakka tartibda uy joy ko'rish va shaxsiy yordamchi 
xo'jalik yuritish uchun qonun huijatlarida nazarda tutilgan m e’yorlar 
doirasida yer uchastkalari berilgan jismoniy shaxslarga nisbatan tatbiq 
etiladi. M e’yordan ortiqcha yer maydonlariga ega bo'lganlar shu qismidan 
yer solig'ini 1,5 oshuvchi koeffitsiyent bilan to'laydlar. Imtiyoz huquqi yer 
solig'ini to'lashdan ozod etilgan shaxslar yashaydigan va birgalikda xo'jalik 
yuritadigan butun oilaga tatbiq etiladi.
121

---