Ўзбекистон республикаси ички ишлар вазирлиги а к а д е м и я с и ҳУҚУҚбузарликлар профилактикаси ва криминалогия

2.4.-§ Ҳуқуқбузарликлар виктимологик профилактикаси чора-
тадбирларининг мазмуни 
 
Ҳуқуқбузарликлар профилактикаси тизимининг асосий вазифаларидан 
бири жамиятда ҳавфсизликни таьминлаш, ҳусусан , аҳолининг тинчлигини, 
осойишталигини сақлаш, ҳар бир ҳудудда барқарорликни таьминлаш, 
фуқароларнинг эркинликлари ва қонуний манфаатларини, яьни, ҳаёти,соғлиғи, 
шаьни ва қадр-қимматини, мол-мулкини турли ҳил кўринишдаги 
тажовузлардан ҳимоя қилишдир. 
Ўзбекистон Республикасининг Президенти Шавкат Мирзиёев: “Асосий 
қонунимизда умумэьтироф этилган демократик принциплар билан бирга, 
ҳалқимизнинг бебаҳо қадриятлари ва бой давлатчилик тажрибаларини 
ифодалаш муҳим эди. Айнан биринчи Президентимизнингсаьй-ҳаракатлари 
билан Конституциямизда “
Инсон ва унинг қадр-қиммати
” деган улуғ 
тушунча марказий ўринга қўйилди. 
Бундан ташқари, айрим турдаги жиноятлар, жумладан, қасддан одам 
ўлдириш, қасддан баданга шикаст етказиш, номусга тегиш, босқинчилик, 
безорилик, талончилик, ўғрилик, фирибгарлик, товламачилик, транспорт 
воситасини ўғирлаш, транспорт воситасини олиб қочиш билан боғлиқ ва 
бошқа жиноятларнинг ҳамда маъмурий ҳуқуқбузарликларнинг содир этилиши 
натижасида жабрланган фуқароларга мазкур турдаги ҳуқуқбузарликлардан 
жисмоний, маънавий ёки мулкий зарар етказилмоқда.

---

73 
Бу турдаги салбий ҳолатларга йўл қуймаслик, хусусан, шахсларнинг 
турли кўринишдаги ҳуқуқбузарликлардан жабрланиш хавфини камайтириш 
ҳамда олдини олиш мақсадида бугунги кунда ички ишлар органларининг 
профилактика хизматлари томонидан ҳуқуқбузарликларнинг виктимологик 
профилактикаси амалга оширилиб келинмоқда. 
Ҳуқуқбузарликларнинг виктимологик профилактикаси ҳақида фикр 
юритишдан олдин «
виктимология
» сўзининг мазмун-моҳиятини тушуниб 
олиш мақсадга мувофиқ. Чунки, виктимология ва у билан боғлиқ айрим 
муносабатлар турли ҳуқуқшунос олимларнинг илмий тадқиқотларининг 
объекти ҳисобланади ва айрим манбаларда виктимологияга берилган 
таърифлар бир-бирига яқин ва мазмунан бир хилдир. Жумладан, 
энциклопедик ва изоҳли луғатларда «виктимология» лотинча «victima» – 
жабрланган, жабрланувчи ва юнонча «logos» – таълимот яъни, 
жабрланувчилар ҳақидаги таълимот
13
, деган маънони англатиши кўрсатилган. 
Бундан ташқари, «виктимология» билан бир қаторда «виктимлик», 
«виктимизация», «виктимоген омил», «виктимологик профилактика», 
«шахсий виктимлик», «айбли виктимлик», «айбсиз виктимлик», «гуруҳий 
виктимлик», «оммавий виктимлик», «жабрланувчи», «виктимологик сиёсат» 
ва шу каби бошқа иборалар ҳам мавжуд бўлиб, уларнинг мазмун-моҳиятини 
ўрганиш мақсадга мувофиқдир. 
Ҳуқуқбузарликларнинг виктимологик профилактикаси нуқтаи назаридан 
виктим ҳолатларнинг юзага келишини ўрганиш ҳам катта аҳамиятга эга. 
Ҳуқуқий адабиётларда, шунингдек, ҳуқуқшунос олимларнинг илмий 
тадқиқотларида 
виктимлик –
инсоннинг ҳуқуқбузарликдан жабрланиш 
имконияти эмас, балки инсоннинг ҳуқуқбузарликдан жабрланиш эҳтимоли 
юқори бўлган ҳолати деган қарашлар мавжуд бўлиб, виктимликнинг