Bir fazali qotishmalarni korroziyalanishi (n/8 konuni)
Ikki komponentdan tarkib topgan bir fazali qotishmalarning
korroziyalanishini
tekshirish
natijalarini
kursatishicha,
qotishmadagi ikkinchi metall mikdorini oshirib borish bilan
xosil kilinayotgan qotishmaning potentsialini keskin uzgartirib
bulmaydi, ya’ni uning potentsiali sekin uzgaradi. Okibatda
qotishmaning potentsiali undagi asosiy metall potentsialidan
deyarli fark kilmaydi. Kachonki qotishmada ikkinchi metall
mikdori ma’lum kiymatga teng bulgandagina qotishmaning
potentsiali ijobiy tomonga keskin uzgaradi. Bunda qotishmaning
xususiyati, ya’ni korroziyabardoshligi kushilayotgan ikkinchi
metallning xususiyatiga yakinlashadi. Bunday uzgarishlar
kupchilik qotishmalar uchun aniklangan bulib, ularning agressiv
muxxitlarga bulgan turgunligi “Namunaning kimyoviy
turgunligini qotishmaning tarkibiy kismiga bogliklik grafigi”
orkali ifodalanadi. Bu konuniyat Tamman tomonidan urganilgan
bulib, keyinchalik rus olimlari Skorchelleti va SHul’tinlar
tomonidan rivojlantirildi va konuniyat n/8 koidasi, turgunlik
chegarasi yoki Tamman koidasi deb yuritiladi.
Berilgan agressiv muxitga kimyoviy turgun bulmagan A
metallga, shu muxitga kimyoviy turgun bulgan B metallidan oz-
ozdan kushib borish bilan kator qotishmalar xosil kilinsa,
qotishmaning shu muxitga turgunligi qotishma tarkibidagi B
komponent mikdori 1/8, 2/8, 3/8, va x.k. n/8 mikdorda
bulgandagina namayon buladi. Uning kiymati foizda ifodalansa,
B komponent atomlarining mikdori tegishlicha 12,5; 25,0; 37,5;
50,0 va x.k. % buladi. Mana shunday mikdordagi komponenti
bulgan qotishmaning potentsiali ijobiy tomonga keskin uzgaradi.
Bu konuniyat fakat tajriba orkali topilgan bulib, bunga ilmiy
isbot xozircha xal kilinmagan. Misollarga karang:
Umuman muxitga turgun bulmagan A metallni shu
muxitga turgun bulgan B metall bilan ximoya kilish mexanizmi
kuyidagicha isbotlanadi: qotishmaning muxitga turgunltgi B
metall atomlarini qotishmaning kristall panjarasida joylanishiga
va uning mikdoriga boglik buladi.
Muxitga turgun bulmagan metall atomlarini ximoya kilish
uchun panjaradagi B metall atomlarining soni etarlicha ulishi
kerak.Ґimoya kiluvchi atomlarning soni qotishmada n/8
mikdorda bulmogi lozim. Bu xolda
ayni
muxitda
qotishmaning ustki katlamlari, A metall atomlarini B metall
atomlari tulik urab olmaguncha yoki ximoya kiluvchi katlam
yuzaga chikmaguncha, qotishma sirtini emirilishi kuzatiladi
(Ilova, 11-14 rasmlar).
Panjaraning
katlamlari
orasidagi masofa atom ulchamiga teng bulib, bu katlam 10
-8
sm
ni tashkil kiladi. Agar panjaraning, ya’ni kristall panjaraning 10
kavati erigan (emirilgan) chogda xam qotishma yuzidagi
emirilishdan xosil bulgan chukurlik 10
-7
sm ga teng buladi va bu
chukurlik kuzga umuman kurinmaydi (Ilova, 15-rasm).
Do'stlaringiz bilan baham: |