Ўзбекистон Республикаси Банк-молия академияси

W
) 
ресурсларнинг мавжуд ҳажми ва ишлаб чиқаришнинг 

---

 

Ўзбекистон Республикаси Банк-молия академияси
 
______________________________________________________________________ 
мавжуд технологияси даражасида эришиб бўлмайди. 
Жамият бу маҳсулотлар 
комбинацияларидан бирортасини танлаши зарур: кўпроқ тегирмон ишлаб чиқариш 
камроқ нон ишлаб чиқаришни билдиради ва аксинча. Ҳар қандай маҳсулотнинг 
қандайдир миқдорини олиш учун, воз кечишга тўғри келадиган бошқа маҳсулот 
миқдори бу маҳсулотнинг муқобил харажатлари деб аталади. Биз бу ерда фақат икки 
нарса тегирмон ва нон мисолида иқтисодий ресурсларнинг тўла бандлиги ва ишлаб 
чиқаришнинг тўлиқ ҳажми билан хусусиятли деб ҳисобладик. Агар банд бўлмаган 
ресурслар 
бўлса 
ёки 
ресурслардан 
самарасиз 
фойдаланилса 
(
тўлиқ 
фойдаланилмаса) 
иқтисодиёт 
жадвалда 
кўрсатилган 
ҳар 
бир 
муқобил 
вариантдагидан камроқ маҳсулот ишлаб чиқарган ва бу расмда келтирилган ишлаб 
чиқариш имконияти эгри чизиғининг ичида жойлашган бўлар эди. 
Агар 
ресурсларнинг миқдори, сифати ҳамда техника, технология ўзгарса 
иқтисодиётда ишлаб чиқаришнинг умумий ҳажми ҳам (ишлаб чиқариш 
имконияти эгри чизиғининг ҳолати) ўзгаради
. 
Мавжуд ресурсларнинг кўпайиши ҳар 
бир вариантда битта ёки ҳар иккала маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажмининг кўпайишига 
олиб келади.
2.3.
Ишлаб чиқариш самарадорлиги кўрсаткичлари ва ҳисоблаш 
усуллари. Ишлаб чиқариш самарадорлигини ошириш йўллари ва омиллари.
 
Ишлаб чиқариш самарадорлиги ва уни ошириш масаласи ҳар доим амалий 
иқтисодиёт фанининг долзарб муаммоси сифатида унинг диққат марказида бўлиб 
келади. Самарадорликнинг иқтисодий мазмуни сифатида ҳар доим ишлаб 
чиқаришнинг пировард натижаси билан унга авансланган ресурслар, маблағлар ёки 
қилинган харажатлар ўртасидаги нисбат тушунилади. Лекин, турли ижтимоий-
иқтисодий тизимлар шароитида шу жамиятнинг мақсадидан келиб чиқиб, 
самарадорлик муаммосининг туб моҳияти ўзгаради. Бозор иқтисодиёти шароитида 
ишлаб чиқаришнинг асосий мақсади фойда олишга қаратилганлиги сабабли ҳар бир 
иқтисодий субьект кўпроқ фойда олишга интилади. Иқтисодий адабиётларда 
самарадорликнинг бош мезони ҳақида ҳам турлича фикрлар мавжуд. Айрим олимлар 
ишлаб чиқариш самарадорлигининг бош мезони фойда, бошқа бирлари эса ялпи 
миллий маҳсулот, соф маҳсулот, учинчилари миллий даромад, тўртинчилари эса 
қўшимча маҳсулот деб кўрсатадилар. Такидлаш жоизки, кўпчилик олимлар томонидан 
бозор иқтисодиёти шароитида самарадорликнинг бош кўрсаткичи олинган фойданинг 
харажатларга нисбати, яъни