Microsoft Word 12-mavzu docx

Yarimo’tkazgichni fotoo’tkazuvchanligi.
Elektromagnit 
nurlanish 
ta’sirida 
yarim 
o’tkaznichlar 
elektr 
o’tkazuvchanligining ortishi fotoo’tkazuvchanlik bilan bog’liqdir. Quyidagi ikki holni 
ko’raylik. 
1.
Sof yarim o’tkazgichga energiyasi h
ν
bo’lgan elektromagnit nurlanitsh kvanti 
tushganda va bu energiya taqiqlangan zonaning kengligi Eg ga teng yoki undan katta 
bo’lsa (ya’ni h
ν
≥
Eg) valent zonadagi elektron o’tkazuvchanlik zonasiga o’tadi. 
Elektromagnit nurlanish ta’sirida sof yarimo’tkazgichdan qo’shimcha elektron-teshik 
juftlari vujudga keladi, bu esa o’z navbatida xususiy fotoo’tkazuvchanlikka sabab 
bo’ladi. 
2.
Yarimo’tkazgich tarkibida aralashmalar mavjud bo’lgan holda h
ν≥
Eg shart 
bajarilmasa ham fotoo’tkazuvchanlik kuzatilishi mumkin. Agar yarim o’tkazichda 
donor aralashma mavjud bo’lsa h
ν≥
Eg shart bajarilsa, donor sathidagi elektron 
o’tkazuvchanlik zonasiga o’ta oladi. Agar yarim o’tkazgichda akseptor aralashma 
mavjud bo’lsa h
ν≥
Eg shart bajarilsa valent zonadagi elektron elektromagnit nurlanish 
kvantining energiyasi hisobiga akseptor sathiga ko’tariladi. 
Natijada elektomagnit nurlanish ta’sirida aralashmali elektr o’tkazuvchanlik 
ortadi, bunda yarim o’tkazgichning aralashmali fotoo’tkazuvchanligi sodir bo’ladi. 
Fotoo’tkazuvchanlik 
Bu hodisa amalda keng ishlatiladi. Bunda nurlanish ta’sirida yarimo’tkazgichni 
elektro’tkazuvchanligi ortadi. 
12
- rasmda fotoo’tkazuvchanlikni qayd qiluvchi sxema ko’rsatilgan. 
2– Rasm 
Fotoo’tkazuvchanlikni deyarli barcha yarimo’tkazgich elementlarda kuzatish 
mumkin.

---

Hususiy fotoo’tkazuvchanlida yorug’lik energiyasi 
hν
taqiqlangan zona 
kengligidan 
E
g 
dan 3ata bo’lishi kerak
hν ≥ E
g
;

 
g
E
c
h
≥
υ

(9) 
h-
plank doimiysi, 
ν- 
foton chastotasi, 
c-
yorug’lik tezligi, λ- nurlanish (foton) ning 
to’lqin uzunligi. Demak hususiy fotoo’tkazuvchanlikning uzun to’lqin chegarasi 
quydagicha yoziladi. 
g
E
с
h
=
0
λ
,
g
E
hc
=
λ
(10) 
Agar λ > λ
0
bo’lsin Fotoo’tkazuvchanlik kuzatilmaydi.