Microsoft Word 12-mavzu docx

To`siqli fotogalvanik elementlar.
 
Foto – EYK vujudga keluvchi elementlarda 
metal va yarimo`tkazgich yoki p va n tipidagi yarimo`tkazgichlar orasida bir 
tomonlama o`tkazish xususiyatiga ega bo`lgan to`suvchi qatlam vujudga 
keltiriladi. Bu jarayonni tasavvur qilish uchun quyidagicha tahlil qilaylik. 
Elektrod vazifasini o`tovchi metal plastinka M ga yarimo`tkazgichning yupqa 
qatlami (p) qoplangan. O`z navbatida, bu qatlam elektrod vazifasini bajaruvchi 
yupqa metall qatlami bilan qoplangan. Elektrodlar bir – birlariga galvanometer 
(G) orqali ulangan. Endi yarimo`tkazgich elektrodlarda vujudga kelgan razryad 
nurlanishi orqali yoritilsin. Unda p qatlamda ichki fotoeffekt natijasida erkin 
elektronlar vujudga keladi. Bu elektronlar betartib harakat qilib M qatlamga 
o`tadi. Metall – yarimo`tkazgich chegarasida hosil bo`lgan to`suvchi qatlam esa 
teshiklarning o`tishiga to`sqinlik qiladi. Natijada metall qatlami M da ortiqcha 
elektronlar, yarimo`tkazgich qatlami p da esa ortiqcha teshiklar hosil bo`ladi. 
Boshqacha aytganda, to`siqning mavjudligi ikki qatlam orasida foto-EYKning 
vujudga kelishiga olib keladi. Agar zanjir yopiq bo`lsa, unda tok oqadi va buni 
galvanometr yordamida ko`ramiz. Shunday qilib, to`siqli fotogalvanik element – 
yorug`lik energiyasini bevosita elektr energiyasiga aylantirib bera oladigan qurilma. 
Bu quyosh energiyasini elektr energiyasiga aylantirib bera oladigan qurilma yasashga 
imkon beradi. Ularning xech qanday tok manbayisiz ham ishlay olishi yanada katta 
imkoniyatlar tug`diradi. Ayniqsa, p-n tipidagi to`siqli galvanik elementlarning 
unumdorligi ancha yuqori bo`lib, 10 % ni tashkil qiladi. Hozirgi paytda bunday tipdagi 
elementlar kosmik kemalarning quyosh batareyalarida juda ko`p qo`llaniladi. Toshkent 
viloyatining Parkent tumanida faoiyat ko`rsatayotgan, quvvatli 1000 kW bo`lgan katta 
quyosh sandoni ham fotogalvanik elementlar majmuosidan iborat. Vatanimizning 
serquyosh yurt ekanligi shu usul bilan elektr energiya hosil qilishning katta 
istiqbolga ega ekanligini ko`rsatadi.