Raxmanov A. Chiziqli Ma’lumotlar tuzilmalari Reja

Obyektning qaysi hususiyatlari
yozuv atributlarida aks ettirilishi zarurligini tizim ishlab 
chiquvchisi 
yetarlilik tamoyillaridan
kelib chiqqan holda hal qiladi. 
Ma’lumotlarni taqdim etishning mantiqiy darajasida tizimning texnik va 
matematik ta’minoti (kompyuter turi, XQ turi, dasturlashtirish tili, operatsion tizim) 
hisobga olinmaydi. 
Saqlash darajasida 
saqlanadigan tuzilmalar
- kompyuterlar xotirasidagi 
ma’lumotlarning mantiqiy tuzilmalari bilan operatsiyalar bajariladi. Saqlash tuzilmasi 
to’lalig’icha ma’lumotlarning mantiqiy tuzilmasini aks ettirishi va uni AAT 
(avtomatlashtirilgan axborot tizimlari) ishlash jarayonida qo’llab turishi zarur. Bu 
darajada ham axborot birligi mantiqiy yozuv hisoblanadi. Dastur hech qanday buzilishga 
yo’l qo’ymay mantiqiy darajani saqlash darajasiga o’tkazishi kerak. 
Jadval
bu har bir elementi kalitning ma’lum qiymati bilan tavsiflanadigan va 
elementlaridan erkin foydalanish kalit bo’yicha amalga oshiriladigan ma’lumotlarning 
chiziqli tuzilmasidir. Oldin ko’rib chiqilgan barcha ma’lumotlar tuzilmalarida tuzilma 
elementlaridan erkin foydalanish chegaralangan, chunki faqat saqlash tuzilmasi indeks 
yoki ko’rsatkich vositasida erkin foydalanishni ta’minlayotgan element o’qilishi 
mumkin, bunda erkin foydalanish jarayonida yozuvlar maydonlarining qiymati hech 
qanday tahlil qilinmaydi. 
Axborotni avtomatlashtirilgan qayta ishlashning ko’pgina vazifalarida muayyan 
alomatlarga ega obyektlar to’g’risidagi yozuvlarga murojaat qilinishi kerak. Bu holatda 
erkin foydalanish jarayonida yozuv (odatda, kalit) maydonining qandaydir qiymatini 

---

tahlil qilish zarur bo’ladi, buning asosida ushbu yozuvni o’qish va uni qayta ishlashga 
uzatishning zarurligi to’g’risidagi masala hal qilinadi.