“Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlash asoslari”

davlatlararo etalonlar 
ham 
mavjud. Bu etalonlar kelishuv asosida ishtirokchi davlatlar uchun boshlang‘ich etalon sifatida 
belgilangan tartibda tan olingan etalonlardir (bu etalonlar: ―Standartlashtirish, metrologiya va 
sertifikatlash-tirish sohasida kelishilgan siyosatni o‘tkazish olib borish to‘g‘risida‖ gi bitimga 
asosan).
Davlatlararo etalon ikki va undan ortiq ishtirokchi davlatlar kelishuvi bo‘yicha qabul 
qilingan milliy etalonlardan iborat bo‘ladi.
O‘lchashlar birliligini global masshtabda ta‘minlash uchun O‘lchashlar va tarozilar xalqaro 
byurosi (MBMV) da saqlanadigan xalqaro etalonlar qo‘llaniladi.
Xalqaro etalonlar 
– Milliy etalonlar bilan qayta tiklanadigan va saqlanadigan birliklar 
o‘lchamlarini muvofiqlashtirish uchun xalqaro kelishuv bo‘yicha xalqaro asos sifatida qabul 
qilingan etalon.
Misol – O‘lchovlar va tarozilar xalqaro byurosi (O‘TXB) da saqlanadigan kilogrammning 
xalqaro timsoli 1-chi o‘lchovlar va tizimlar bosh konferensiyasi (O‘TBK) da tasdiqlangan.
Rasmda massa birligi (kilogramm)ning xalqaro etalonining tashqi ko‘rinishi keltirilgan.
Milliy etalonlarni saqlovchi olimlarni metrologiya bo‘yicha.Milliy organ (O‘zbekistonda – 
«O‘zstandart» agentligi) tayinlaydi.
Etalonlar maxsus davlat metrologik xizmat markazlarida saqlanadi. Ishchi etalonlar ham mahkama 
metrologik xizmati va yuridik shaxs metrologik xizmati idoralarida ularning sohasiga va 
belgilangan qoidalarga muvofiq saqlanadi.
Davlat birlamchi va ikkilamchi etalonlarning majmui o‘lchashlar birliligini ta‘minlashda asos 
bo‘ladigan 
mamlakatning etalon bazasini 
hosil qiladi. O‘zbekistonda bu tashkilot O‘zbekiston 
Respublikasining milliy etalonlar markazi hisoblanadi.
Etalonlar soni doimiy bo‘lmaydi, balki mamlakat xalq xo‘jaligining ehtiyojlariga bog‘liq 
ravishda o‘zgaradi. O‘lchash ishchi vositalarining doimiy rivojlanishi va o‘lchash vositalari 
parkini kengayib borishi sababli vaqt o‘tishi bilan etalonlar sonini oshib borishi kuzatiladi.
Jahon hamjihatligi mamlakatlari iqtisodining globallashtirilishi va iqtisodiy, savdo va texnologik 
integrasiyaning keng miqyosda rivojlanishi o‘lchashlar birliligini ta‘minlash bo‘yicha ishlarni 

---

194 
global masshtabda o‘tkazish zarurligini anglatadi. CHunki ishonarli o‘lchash informasiyasi sinov 
natijalarining o‘zaro tan olinishini tasdiqlaydigan va mahsulot va xizmatlarning muvofiqligini 
tasdiqlash va jami baholash infrastrukturasini asosi bo‘ladi. Bu o‘z navbatida, kattalik birliklarini 
turli mamlakatlar etalonlari bilan qayta tiklanadigan o‘lchamlarini doimiyligi va majburiy 
kelishishligiga qattiq talablar qo‘yadi.
Bu talablarni ta‘minlash uchun milliy etalonlar xalqaro va (yoki) davlatlararo etalonlar 
bilan solishtirilishi kerak bo‘ladi va agar bu boshqa mamlakat milliy etalonlari bilan zarur bo‘lsa.