Mavzu : yosh va pedagogik psixologiya fanining tadqiqot sohasi va muammolari

       Shuningdek,  Akimova  M.K.,  Gurevich  E.M.  bo‘yicha  hozirgi  zamon  psixologiyasida 

mavjud bo‘lgan vositalarni sifat darajasiga ko‘ra 2 guruhga bo‘lish mumkin: 

1)  formallashgan metodikalar 

2)  kam formallashgan metodikalar 

1 – guruh metodikalarga quyidagilarni kiritish mumkin: 

- testlar; 

- so‘rovnomalar; 

- proektiv texnika metodikalari; 

- psixofiziologik metodikalar; 

Ular uchun xarakterli jihatlar: 

-  aniq reglamentatsiya; 

-  tadqiqot yoki tekshiruv jarayonining ob’ektivizatsiyasi (ko‘rsatmaga to‘g‘ri amal qilish, stimul 

materialini  namoyish  qilishning  qat’iy  usullari.  Sinaluvchi  faoliyatiga  tadqiqotchining 

aralashmasligi); 

-  standartizatsiya  (ya’ni  diagnostik  eksperiment  natijalarini  qayta  ishlash  va  taqdim  etishning 

qabul qilingan tartibi joriy etilishi); 

-  ishonchlilik; 

-  validlik  

Ushbu  metodikalar  nisbatan  qisqa  vaqt  ichida  diagnostik  axborotni  qo‘lga  kiritish  hamda 

individlarni o‘zaro miqdor va sifat jihatidan taqqoslash imkoniga ega. 

Kam formallashgan metodikalarga : 

- kuzatish;  

- suhbat;  

- faoliyat mahsulini tahlil qilishni kiritish mumkin. 

     Ushbu metodikalar sinaluvchi haqida qimmatli ma’lumotlarni qo‘lga kiritish imkonini beradi. 

Ayniqsa,  buni  tadqiqot  predmeti  ob’ektivlashtirish  mumkin  bo‘lgan  psixologik  jarayonlar  va 

holatlar  bo‘lganida  yaqqol  sezish  mumkin  (masalan,  yaxshi  anglanilmaydigan  sub’ektiv 

kechinmalar  yoki  mazmun  jihatidan  juda  o‘zgaruvchan  psixik  jarayon  va  holatlar  –  maqsad, 

kayfiyat, holatlar diagnostikasi). SHuni ta’kidlash va inobatga olish zarurki, kam  formallashgan 

metodikalarni o‘tkazish katta mehnatni talab etadi (masalan, sinaluvchini kuzatish ba’zida oylab 

davom etishi mumkin) va ko‘p jihatdan tadqiqotchining psixologik tayyorgarligi va professional 

tajribasiga  asoslanadi.  Psixodiagnostik  suhbat,  kuzatuvlarning  yuksak  madaniy  darajasida 

o‘tkazilishi tekshiruv natijalariga tasodifiy omillar ta’siridan saqlash mumkin. 

  Kam  formallashgan  diagnostik  metodikalarni  formallashgan  metodikalarga  qarshi  qo‘yish 

mumkin  emas.  Odatda  ular  o‘zaro  bir-birini  to‘ldiradi.  To‘laqonli  diagnostik  tadqiqotda  ikkala 

turdagi  metodikalarni  garmonik,  uyg‘unlashgan  holda  qo‘llash  zarur.  Masalan,  test  yordamida 

---

ma’lumot  to‘plashdan  avval  sinaluvchi  bilan  tanishish  (tarjimai  holi,  moyilliklari,  faoliyat 

motivatsiyasi  haqidagi  axborot)  bosqichi  o‘tkaziladi.  Bunda  intervyu,  suhbat,  kuzatishdan 

foydalaniladi. 

  Kam  formallashgan  metodikalar  –  qo‘llashning  qat’iy,  aniq  qoidalariga  ega  bo‘lmagn 

metodikalar.  Ular  ko‘proq  psixodiagnostikaning  psixologik  intuitsiyasi  va  nisbiy  tajribasiga 

bog‘liq. 

Formallashgan  metodikalar  –  aniq  shakldagi  qoidalarga  qat’iy  amal  qilishni  talab  qiladigan 

metodikalardir.