Mavzu : yosh va pedagogik psixologiya fanining tadqiqot sohasi va muammolari

Test  metodi    yordamida  kishining  aqliy  qobiliyatlari  darajasi  aniqlanadi,  inson  holati  va 

ularning  xususiyatlari  belgilanadi,  shaxsning  strukturaviy  sifatlari  –  o‘z-o‘zini  baholash, 

emotsional barqarorlik, muammoga engil kirisha olishi o‘rganiladi. 

Test  inglizcha    (test)  so‘z  bo‘lib,    sinab  ko‘rish,  tekshirish  ma’nosini  bildiradi.  Test 

tekshiruvchiga  taqdim  etiladigan  topshiriqlar  tizimi  bo‘lib,  uning  natijasida  standartlashtirilgan 

o‘lchov  o‘tkaziladi.  Test  asosan  individlar  o‘rtasidagi  farqlarni  yoki  turli  sharoitlarda  ular 

ko‘rsatadigan reaksiyalar o‘rtasidagi farqlarni o‘rganish uchun mo‘ljallangan.  

Yosh  va  pedagogik  psixologiyada  test  guruhlarning  ijtimoiy  psixologik  xususiyatlarini, 

guruhiy  holatlarning  namoyon  bo‘lish  darajasini  o‘rganish  uchun  ham  qo‘llaniladi.  Test 

guruhlarni  ijtimoiy-psixologik  xarakteristikalari  asosida  differensiatsiya  qilish  maqsadlariga 

xizmat qiladi. 

Testning standartlashtirilishi vazifalar bajarilishini baholash va uni o‘tkazishning bir xildagi 

jarayonlarni  hosil  qilishdan  iborat.  Bu  esa  test o‘tkazilishi  mo‘ljallanayotgan,  o‘rganilishi  talab 

qilinadigan  katta  sonli  reprezentativ  sinaluvchilarda  (2-3  ming)  testni  o‘tkazish  orqali  amalga 

oshiriladi. 

Test standartlashtirilishi 2 bosqichda o‘tkaziladi. 1 – bosqichda testni qo‘llash yo‘riqnomasi 

shakllanadi:  topshiriqlar  tanlanadi,  uni  o‘tkazish  uchun  ko‘rsatmalar  ishlab  chiqiladi, 

sinaluvchiga  beriladigan  yo‘riqnoma  tuziladi  va  testni  o‘tkazishning  boshqa  masalalari  ko‘rib 

chiqiladi.  2  –  bosqichda  normalar  aniqlanadi,  ya’ni  test  natijalarini  baholash  uchun  boshqa 

individlar yoki guruhlar natijalari bilan solishtirish uchun normalar tizimi belgilanadi. 

Testning  ishonchliligi  –  shu  test qayta o‘tkazilganda  (aynan  shu  tekshiruvchilarda)  olingan 

ma’lumotlarning  bir-biri  bilan  mos  kelishi.  Ishonchlilikni  baholashning  asosiy  ko‘rsatkichi 

korrelyasiya koeffitsenti. 

Testning  validligi  –  test  qanday  maqsadda  yaratilgan  bo‘lsa,  o‘sha  maqsad  uchun 

qo‘llaniladi.  

Qo‘llanilish sohasiga qarab: 

1.  Intellekt testlari. 

2.   Maxsus qobiliyatlarni  aniqlash va yutuqqa erishish testlari. 

3.  SHaxs xususiyatlarini aniqlash testlari. 

4.  Qiziqishlar, ustanovka, qadriyatlarni aniqlash testlari. 

5.  SHaxslararo munosabatlar diagnostikasi uchun mo‘ljallangan testlar farqlandi. 

    Masalan,  shaxslararo  munosabatlarni  va  shaxs  sifatlarini  diagnostika  qilish  uchun  ko‘pincha 

amerikalik psixolog T. Liri tomonidan yaratilgan metodika qo‘llaniladi. Bu metodik so‘rovnoma 

bo‘lib,  128  ta  punktdan  iborat.  Sinaluvchi  o‘zi  va  atrofidagilarda  muayyan  hislatlarning 

mavjudligini,  Shuningdek,  o‘zida  va  sheriklarida  bo‘lishini  xohlaydigan  sifatlarni  ko‘rsatadi. 

Natijalar qayta ishlangach, tadqiqotchi sinaluvchining shaxsi, yo‘nalishini aniqlab va shu asosda 

shaxslararo o‘zaro ta’sirni prognoz qilishi mumkin. 

       SHunday  qilib,    testlar – bu  maxsus  metodlar bo‘lib,  u  yoki  bu  ijtimoiy psixologik  hodisa 

qisqa muddat  ichida tekshiriladi. Testlar asrimizning boshlarida kashf qilingan bo‘lib, ular 20 – 

30  yillarda  hayotga, amaliyotga shiddat bilan kirib keldi.  Natijada  maxsus  soha –  psixometrika 

yuzaga keldi. Testlarni qo‘llashning qulayligi shundaki, bir test  yordamida ma’lum shaxsning u 

yoki bu xususiyatlarini bir necha marta, takroran sinab ko‘rish mumkin. 

---