To’lagan bmi

KO’RINMAS RASSOM 

- Mana bu oq qog‘ozlarni diqqat bilan ko‘zdan kechiring. Ularda bitta qora 

nuqtadan  boshqa  hech  narsa  ko‘rmayotgan  bo‘lsangiz  kerak.  Ana  shu  nuqtaga 

yog‘och tayoqchaning cho‘g‘langan uchini tegizsam qog‘ozlarning har birida har 

xil rasmlar – birida yugurayotgan quyon (47-rasm), birida tuya, yana boshqasida 

ayiq  rasmi  paydo  bo‘ladi.  Bu  rasmlarni  qaysi  rassom  chizdi?  Nega  rassom 

ko‘rinmaydi?  

Bu  rasmlar  oldindan  chizib  qo‘yilgan  edi,  albatta.  Ammo  ular  rang  bilan 

emas,  balki  boshqa  rangsiz  modda  bilan  chizilganidan  ko‘rinmayotgan  edi. 

Chinni  kosachaga  yoki  stakanga  bir  qoshiq  chamasi  qaynoq  suv  solinadi,  unda 

oz-ozdan  kaliy  nitrat  tuzini  eritib  (shisha  tayoqcha  yordami  bilan 

aralashtirib)to‘yingan eritma hosil qilinadi.Uchi ingichka qilib yo‘nilgan cho‘pni 

shu  eritmaga  botirib  olib,  rasm  chiziladi. Rasm  chizganda  shunga  e'tibor  berish 

kerakki,  rasm  chiziqlari  bir-biri  bilan  kesishmasin,  eritma  tegmay  uzilib  qolgan 

---

 

 

 

 

joy  bo‘lmasin,  chiziqning  boshlangan  joyi  bilan  tamom  bo‘lgan  joyi  ham  bir-

biriga qo‘shilib ketmasin. 

Rasm boshlangan yoki tugagan joyga qalam bilan nuqta qo‘yiladi. So‘ngra 

qog‘ozlar  quritiladi.  Qurigandan  keyin  qog‘oz  betida  nuqtadan  boshqa  hech 

narsa  ko‘rinmaydi.  Eritmaning  suvi  bug‘lanib  ketib,  kaliy  nitrat  tuzining  juda 

mayda  kristallchalari  qog‘oz  ustiga  o‘tirib  qoladi.  Nuqtaga  uchi  cho‘g‘langan 

cho‘p tegizilganda ana shu kristallchalar o‘zidan juda kichik uchqunlar chiqarib 

qog‘ozni kuydira boshlaydi. Chunki issiqlik ta'sirida kaliy nitrat tuzi parchalanib 

o‘zidan bir atom kislorod ajratadi: 

KNO

3

 = KNO

2

 + O 

Bu  reaksiya  natijasida  hosil  bo‘ladigan  issiqlik  ta'sirida  qog‘ozning  beti 

kuyib, qora iz qo ldiradi.