Семинар ва лабаратория машғулотларидан касб-ҳунар таълими, олий таълим психология фани ўқитувчиларига мўлжалланган услубий қЎлланма

МАҚСАДГА ИНТИЛУВЧАНЛИК - шахснинг ўз хатти-ҳаракатларини 
баркарор ҳаётий мақсадларга бўйсундира олишда, мақсад йўлида ҳамиша 
тайёр, қатьий бўлишида ифодаланадиган характер хислати. 
МОТИВ - (лотинча movere - ҳаракатлантираман) Мотив - муайян 
талабни, мақсадни қондиришга боғлиқ бўлган фаолкятга ундовчи омил, 
манба, сабаб. Одамни фаолиятга ундовчи асосий сабаб унинг эҳтиёжларидир. 
МОТИВАЦИЯ - мотивларни асослаш - могивлаштириш - ўзи бажаришга 
қарор қилган мақсадни асослаб, тушунтириб бериш, фактлар ва қонуниятлар 
билан исботлаш, яъни одамни фаолиятдаги фаол иштирокка ундовчи 
сабаблар мажмуи. 
ОБРЎ - шахсдаги кўпчилик томонидан эътироф қилинган фазилат, 
кадр-қиймат, атрофдаги бошқа кишиларга нисбатан таъсирли, нуфузли шахс. 
ПСИХОЛОГИК ТУСИҚ- муайян фаолият ёки ҳаракат бажаришга 
ҳалақит берадиган сабаб, хусусан, муайян шахс ёки гуруҳлар билан мулоқот 
қилишга ҳалақит бериш. 
РЕФЕРЕНТ ГУРУХ,- киши ўз қарашларини, идеалларини, ишонч-
эътиқодларини таркиб топтирадиган, гуруҳнинг фикр ва кўрсатмалари билан 
ҳисоблашадиган ва унинг берган баҳосини қадрлайдиган гуруҳдир. 
СОЦИОМЕТРИЯ - Дж.Морено томонидан таклиф этилган ижтимоий 
психологик усул бўлиб, гуруҳдаги шахслараро таркибини, муносабатларни 
ўрганиш ва ўлчаш жараёни, усули. 
ЎЗ-ЎЗИНИ НАЗОРАТ ҚИЛИШ - шахс томонидан ўзининг ҳолатини 
бошқариш, англаш ва ўзига таъсир кўрсата билиш. 
ЎЗ-ЎЗИНИ БАҲОЛАШ - шахснинг баҳолаш, ўз хатти-ҳаракатлари, 
имкониятларини, бахолаш тизими. Ўз-ўзини баҳолаш ўзини тарбиялаш 
имкониятини беради. Қимматли ориентациялар - шахсиинг жамиятдаги 
ижтимоий-сиёсий ва ахлоқий нормалар тизимига муносабати. 
ФАОЛИЯТ - барча тирик организмларнинг хусусияти, фаолият 
одамнинг ички (психик) ва ташқи (жисмоний) фаоллиги. Фаолият орқали 
одам яшаб турган олам билан реал алоқа ўрнатади ва у орқали одам 
нарсаларга, табиатга ва бевосита кишиларга таъсир қилади. 
ФРУСТРАЦИЯ
— (лотинча. frustration - бекорга кузатиш, бекор умидвор 
бўлиш, муваффакиятсизлик). Фрустрация ~ режаларнинг издан чиқиб, 
мақсаднинг йўк бўлиб кетиши. Фрустрация кишиларнинг характер-
хусусиятларида, турли кечинмаларида, хагги-ҳаракатларида намоён бўлади.
ЭМПАТИЯ- (юнонча empathyeia - биргалиқда дардлашмоқ). Бошқа 
одамларнинг психик холатини тушуниш ва уларга ҳамдардлик билдириш 
қобилияти. 
ЭҲТИЁЖ - организмнинг ҳаётини таъминловчи зарур шароитларни акс 
эттиришдан иборат фаолият мотиви, қондирилмаган мухтожликни сезиш. 
Кишиларнинг ҳаетий зарур нарсаларга муҳтожлиги. 

---

43 
ЭЪТИҚОД - амалга оширилиши шахснинг кундалик эҳтиёжига айланган 
интилишлар, хатти-харакатлар ва дунёқараш тизими. Эътиқод кишининг 
маъдум соҳага доир мустаҳкам билимларига асослади, Эътиқодлар ҳаётий, 
илмий ва маънавий бўлиши мумкин. 
1-илова