Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

pacta ad augendam obligationem
) ёки камайтириш (
pacta
ad minuendam obligationem
) бўлган. 
Pacta ad minuendam obligationem
асосий шартномага қарздор 
мажбуриятларини камайтириш мақсадида бириктирилган. Претор эдиктида
«pacta conventa, quae neque dolo, neque adversus leges, plebiscita, senatus
consulta, edicta decreta principum, neque quo fraus eorum fiat, facta erunt,
servabo» деб айтилган фикр асосида амалдаги қоидаларга хилоф бўлмаса
in continenti ёки ex intervallo тузилган келишув ҳуқуқий ҳимояга эга 
бўлган. Ҳар бир қарздор тузилган келишув (exceptio pacti conventi)га риоя 
қилмаган кредиторнинг талабини рад қилиши мумкин бўлган. 
Ad minuendam obligationem
ёки қарздор фойдасига қилинадиган 
келишув ҳуқуқий ҳимояга эга бўлгандан анча вақт ўтиши билан
pacta ad

---

218 
augendam obligationem
ёки асосий шартномага кредитор фойдасига 
қилинадиган ноформал келишув ҳам ҳуқуқий ҳимояга эга бўлди. Бундай 
пактлар орасида қарз тўғрисидаги асосий шартномага фоизлар тўғрисидаги 
келишув бириктирилиши мумкин бўлмаган. Фоизларни тасдиқлаш учун ҳар 
доим махсус
stipulatio de usuris
талаб қилинган. 
Pacta praetoria. 
Pacta praetoria
ёки претор пактлари претор даъволари билан ҳимоя 
қилинадиган ноформал келишув бўлиб, бунда мустақил мажбуриятлар 
ўрнатилган. Претор пактлари орасида кенг тарқалган пактлар:
jusjurandum,
constitutum
ва
recepta
ҳисобланган. 
а)
Jusjurandum 
ёки қасам Римда кенг қўлланган. Бу қасам озодликка 
чиқарилган қулнинг ўз патрони олдида ўз зиммасига вербал мажбурият
ўрнатиш усули ва судда низоларни ҳал қилиш жараёнида далил-исбот 
воситаси ҳисобланган. Бу ҳолда