Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

 Легитим пактлар
–
Pacta legitima.
Pacta legitima ёки легитим пактлар Рим императорлари 
конституциялари томонидан киритилган ҳуқуқий воситалар ёрдамида ҳимоя 
қилинадиган мустақил мажбуриятларни келтириб чиқарадиган ноформал 
келишув ҳисобланган. Бундай пактлар орасида compromissum, dotis
policitatio ва donatio кенг тарқалган. 
а) 
Compromissum 
контрагентлар бирон-бир низони ҳал қилишни
танланган судья ёки арбитрга ишониб топширилиши ҳакидаги ноформал 
келишув ҳисобланиб, бунда улар чиқарилган қарорга бўйсуниши шарт 
бўлган. Классик ҳуқуқ бўйича, бундай compromissum stipulatio шаклида 
тузилган бўлсагина, ҳуқуқий кучга эга бўлган, Юстиниан даврида эса,
алоҳида ҳолларда оддий келишув йўли билан тузилган. 
б)
Dotis policitatio
куёв ва унга сеп мулки (ad onera matrimonii
sustinenda) бериш тўғрисида ваъда берган келиннинг paterfamilias 
ўртасидаги ноформал келишув ҳисобланган. Бундай ваъда асосида куёв
сеп мулкини
condictio ex lege
тўлашни талаб қилиш ҳуқуқига эга бўлган. 
в)
Donatio
ёки ҳадя тўғрисидаги келишув империя даврида мажбурият 
манбасига айланди. Фақатгина шу даврга келиб, ҳадя этувчи билан ҳадя 
қилинаётган шахснинг унга жавобан ҳеч қандай нарсани талаб қилмасдан
ҳадя этиш тўғрисидаги келишуви ҳуқуқ томонидан ҳимоя қилина бошланди. 

---

220 
Қадимги ва классик ҳуқуқ бўйича ҳадя тўғрисидаги келишув асосида
ҳадя этувчи ҳадя олувчига ўз мулкининг бир қисмини cum animo donandi
бериш тўғрисида ваъда берган бўлса ва бунинг эвазига қашшоқлашса, ҳадя 
олувчи эса бойиб кетса, яъни: quae et donatem pauperiorem et accipientem
facet locupletiorem, бу ҳолат ҳуқуқ томонидан ҳимоя қилинмаган эди. Ўша 
даврда ҳадя қилиш мулкнинг айрим қисмини бериш(traditio cum animo
donandi, mancipatio numno uno, in jure cessio), стипуляция тузиш,
формаллашган ёки формаллашмаган қарздан воз кечиш(acceptilatio, pactum
de non petendo) тўғрисидаги келишув тариқасида амалга оширилган. Ҳадя 
қилиш айрим ҳолларда ҳатто тақиқланган.