Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

Омонат - Depositum.
Омонат ёки сақлаб туриш 
–
depositum
реал ва 
икки томонлама шартнома бўлиб, ўрни алмашмайдиган ашёни сақлаб 
турувчига бериш билан тузилган, сақлаб турувчи эса, ўз навбатида, 
шартнома муддати тугагандан кейин ёки ашё эгасининг талаби билан ашёни
эгасига бекаму-кўст қайтариши шарт бўлган.
Омонат шартномасининг предметига ўрни алмашмайдиган ва истеъмол 
қилинмайдиган ашё кирган. Мабодо омонатга истеъмол қилинадиган ашё 
берилган бўлса ва ашё эгаси айнан шу ашё қайтарилишини талаб қилмаса, бу 
омонат шартномасининг алоҳида турини ташкил қилган. 
Депозит бир томонлама шартнома бўлган, лекин кейинчалик у икки 
томонлама шартномага айланиши мумкин бўлган. Ашёни сақлаб туриш учун 
берган шахс – фақат ҳуқуқларга, сақлаб турувчи шахс эса – фақат 
мажбуриятга эга бўлган. Омонат топширувчи шахс омонат сақловчи 
шахсдан ашёни тўғри сақлаб туриш ва муддат тугагандан кейин зарарсиз
қайтариб беришни талаб қилиш ҳуқуқига эга бўлган. Унинг бу ҳуқуқи actio
depositi directa билан ҳимоя қилинган.
Омонат сақловчининг мажбуриятлари ашёни омонатга берувчининг
ҳуқуқларига коррелятив бўлган. Омонат сақловчи ишониб топширилган 
ашёни яхши сақлаши ва уни омонатга берган шахснинг биринчи талаби 
билан ёки шартнома муддати тугагандан кейин эгасига қайтариши шарт 
бўлган. Омонат сақловчи шахс ўз мажбуриятини dolus ёки culpa lataга 
кўра ижро этмаганлиги натижасида ашёга зарар етказилган бўлса, омонат 
сақловчи шахс бу зарарни қоплаши шарт бўлган. Агар зарар бошқа сабаблар 
билан етказилган бўлса, омонат сақловчи жавобгарликдан озод этилган. 
Омонат шартномаси бўйича ашёни сақлаб турувчи шахснинг ўз 
мажбуриятини бажармаганлиги учун кам ҳажмдаги жавобгарлиги ушбу 
шартнома ашёни омонатга берувчи шахс манфаатларида тузилиши ва унинг 
бепуллиги билан асослантирилган. Депозит асосида сақлаб турувчи ашёдан 
фойдаланиш ва уни сақлаб турганлик учун ҳақ олиш ҳуқуқига эга бўлмаган. 

---

202 
Аксинча, агар сақлаб турувчи шахс ашёдан фойдаланса
furtum usus
учун 
жавобгарликка тортилган. 
Истисно ҳолларда сақлаб турувчи шахс омонат сақлаш билан боғлиқ 
бўлган зарар кўрса, у бу зарарни қоплашни ашё эгасидан талаб қилиш 
ҳуқуқига эга бўлган. Бунинг учун у actio depositi contraria даъвосини 
қўллаши мумкин бўлган. 
Рим ҳуқуқида одатдаги омонат шартномасидан ташқари депозитнинг 
алоҳида ҳоллари маълум бўлган. 
а) Омонатнинг алоҳида кўриниши фавқулодда ҳолатларда омонат 
сақлаш ёки