2 O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi

I bob. O„SIMLIKSHUNOSLIKNING NAZARIY ASOSLARI 
 
1.1. O„SIMLIKSHUNOSLIK FAN SIFATIDA 
O„simlikshunoslik - bu ma‟daniy o„simliklar va ularni yetishtirish 
to„g„risidagi ta‟limot. Qishloq xo„jaligida o„simlikshunoslik - bu texnik tomonidan 
takomillashgan va iqtisodiy samarali muntazam oshib borayotgan qishloq xo„jalik 
ekinlar hosildorligi va yuqori sifatli mahsulot yetishtirish to„g„risidagi ta‟limot.
O„simlikshunoslikning agrobiologik asoslari: 
-madaniy o„simliklar va ularni yashash sharoitiga bo„lgan talablarini bilish; 
-tashqi muhit sharoitini o„rganish va ularni boshqarish 
uslubini 
topish;
-o„simliklarning irsiy 
belgilarini
bilish, yangi turlarni va navlarni yaratish va 
yetishtirish texnologiyasini ishlab chiqish va takomillashtirish.
Dala 
ekinlari 
o„simlikshunoslikning ob‟ektlari bo„lib hisoblanadi. 
O„simlikshunoslikning asosiy vazifasi - dala ekinlaridan yuqori hosilni, sifatli va 
arzon mahsulotni ta‟minlaydigan ilmiy asoslangan yetishtirish texnologiyasini, 
hosil shakllanish qonuniyatlarini o„rganish va mavjud manbalarni aniqlash hamda 
ulardan foydalanish
 
uslublarini ishlab chiqishdan iborat.
O„simlikshunoslik fan sifatida o„ziga xos tadqiqot uslublariga: dala, 
laboratoriya va 
tahliliy (vegetatsion
) uslublarga ega. Dala uslubi - asosiy uslub 
bo„lib hisoblanadi. Dala uslubi-bu amaliy masalalarni echadigan yagona uslubdir. 
Bu uslubda yerga ishlov berish, ekinlarni parvarishlash, o„g„itlash, navlarni sinash, 
ekinlarni almashlab ekish va barcha texnologik tadbirlarning hilma xil 
bog„lanishidagi 
mutanosibligini
tadqiqot qilish mumkin. Dala uslubida tajribalar 
ilmiy tadqiqot institutlarida, oliygoxlarda, tajriba rasadxonalarida, maxsus 
ajratilgan paykallarda yoki fermer xo„jaliklarida ham olib boriladi. Dala 
tajribalarining natijalari ishlab chiqarishda sinovdan o„tkaziladi. Ishlab 
chiqarishdagi tajribalar ilmiy tadqiqot natijalarining ishlab chiqarishga joriy etishni 
tezlashtiradi. 
Laboratoriya 
uslubida 
o„simliklarning o„sish, rivojlanish 
dinamikasini tadqiq qilish, ularni boshqarish, tashqi muhit omillariga talablarini 

---

8 
to„la o„rganish, urug„ biologiyasi va urug„lik sifatini o„rganish kabi masalalar 
o„rganiladi.
Laboratoriya tajribalarida tahliliy (vegetatsion) uslub ahamiyatlidir. Bunda 
o„simliklar mahsus idishlarda o„stiriladi. Bu uslubda bir qanchi biologik, fiziologik 
ekologik, anatomik, mikrobiologik, agrokimyoviy, agrometeorolik masalalar 
o„rganiladi. O„simliklarning yorug„likka, suvga, oziqaga bo„lgan talabi, yoki tashqi 
muhit omillarining o„simlikka ta‟siri, tuproq muhiti, mikroorganizmlarning roli, 
tuproq bilan bog„liqligi tadqiq qilinadi. Bu usulda ayrim omillarni alohida 
o„rganish mumkin. Dala tajribalarini to„la tushunish uchun tahliliy uslubdan 
foydalaniladi.