2 O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi

Hosildorligi. 
Tolali zig„ir hosildorligi o„rtacha tola hisobida 7,5 s/ni tashkil 
qiladi. Lekin, yuqori agrotexnika qo„llanilganda undan yuqori hosil olish mumkin. 
Sistematikasi.
Zig„ir - zig„irdoshlilar (
Linaseae
) oilasiga kiradi. Bu oila 45 
ta turga ega. Bulardan faqat bittasi, ya‟ni oddiy (madaniy) zig„ir ishlab chiqarishda 
ahamiyatga ega. Bu madaniy tur 5 xilga ega. Bulardan ko„p tarqalgani va 
Hamdo„stlik Mamlakatlarida hamda Markaziy 
Osiyoda moy uchun ekiladigan Yevro-Osiyo 
zig„ir turidir. Zig„irning bu tur xili shoxlanish 
xususiyatiga, poyasining balandligiga va boshqa 
belgilariga qarab uchga bo„linadi: 
1. Baland bo„yli zig„ir. Poyasining 
balandligi 80-120 sm faqat poyasining ustki 
qismida shoxlar paydo bo„ladi. Ko„saklar soni 
kam (6-10 ta) bo„ladi. Bu zig„ir tola uchun 
ekiladi. Poyaning yer ustki qismidan birinchi 
shoxgacha bo„lgan uzunligiga texnik qism 
dyeyiladi. Poyaning texnik qismi uzun bo„lsa 
tola ham uzun chiqadi. Bu qismidan qimmatli, 
ya‟ni 20-31% gacha tola chiqadi. 
2. Oraliq zig„ir. Bu zig„ir baland bo„yli zig„ir bilan moyli zig„irni oralig„ini 
tashkil qiladi. Poyasining balandligi 55-65 sm, kam shoxlanadi. Bu zig„ir urug„ va 
tola uchun ekiladi, lekin tolasi baland buyli zig„irga nisbatan kalta bo„ladi. 
3.Moyli zig„ir. Poyasining balandligi 30-40 sm bo„lib, ko„p shoxlanadi. 
Poyaning ostki qismidan boshlanib to uning tepasigacha yon shoxlari paydo 
bo„ladi. Shuning uchun bu zig„ir faqat urug„, ya‟ni undan moy olish uchun ekiladi. 
rasm-38.Тоlali zig„ir 

---

370 
Biologiyasi 
Issiqlikka talabi
. Tolali zig„ir haroratga talabchan emas, u o„rta haroratni 
talab qiladigan o„simlik hisoblanib, uning urug„lari 5
o
C da unib chiqadi. -3 -5 
o
C 
sovuqqa chidash beradi. Ekish maysa hosil qilish davrida faol harorat 6 
o
C 
hisoblanadi. Unib chiqish davrida eng maqbul harorat 9-12 
o
C, keyingi o„sish va 
rivojlanishi uchun 16-18 
o
C hisoblanadi. Havo harorati 22 
o
C va undan yuqori 
bo„lganda o„simlikning o„sishi va rivojlanishiga salbiy ta‟sir ko„rsatadi. Tolali 
zig„irning texnik etilishi uchun o„rtacha harorat 10 
o
C bo„lganda 75-90 va undan 
ko„proq kun talab qilinadi, bo„yli zig„ir esa 1100-1500 
o
C faol harorat talab xiladi. 
Zig„irning namlikka talabi. Baland bo„yli zig„ir namga talabchan bo„lib, 
uning urug„i unib chiqishi uchun 160%, past bo„yli zig„ir esa 140% nam olishi 
kerak. Baland bo„yli zig„ir uzun kunli o„simlik, u yengil tuproqlarni, past bo„yli 
zig„ir esa begona o„tlardan toza bo„lgan tuproqlarni xohlaydi.