2 O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi

Tashqi muhitga talabi. Issiqlikka talabi
. 
Kartoshka past haroratli 
o„simlikdir. Shuning uchun tuganaklarning ko„karishi va o„simliklarning o„sish 
uchun ko„pchilik navlarda 6-7 
o
C dastlabki harorat deb hisoblanadi. Tuganaklarni 
yaxshi o„sish uchun esa o„rtacha harorat 19-23 
o
C. Tuganak o„stirilayotgan vaqtida 
harorat 3-5 
o
C va 31 
o
C dan yuqori bo„lsa, u ko„karishdan to„xtaydi.
Tuganaklar bir necha kun maboynida -1 
o
C va +35 
o
C harorat ta‟sirida 
bo„lsa, ular zararlanadi va o„simtalar hosil qilmaydi. Ularga 5-7 
o
C va 43-45 
o
C da 
qisqa muddatda ishlov berilsa zararlanmaydi.
Kartoshka ildizidagi tuproq harorati 7
o
C dan yuqori bo„lsa hosil yaxshi 
rivojlanadi. Uning poyasi esa 5-6
o
C da o„sa boshlaydi, jadal o„sish esa 17-22 
o
C
da 
yuzaga keladi, harorat 40
o
C
dan oshganda esa o„sishdan to„xtaydi. Harorat -1-1,5 
o
C da kartoshkaning yer ostki qismi nobud bo„ladi. Tuganaklar -1-2 
o
C sovuqda 
muzlaydi, lekin salqin sharoitda uzoq saqlanadi -3-4
o
C sovuqqa bardosh berishi 
mumkin.
Harorat 18-21 
o
C bo„lganida kartoshkaning gullashi tez o„tadi, tuganaklari 
jadal hosil bo„lishi uchun eng qulay harorat 16-19 
o
C dan yuqori bo„lsa, 
tuganaklarninig kattalashishi sekinlashadi va tuproq harorati 28-29 
o
C yyetganda 
tuganaklar umuman yiriklashmaydi. Assimilyasiya jarayoni uchun eng qulay 
xarorat bundan oshib ketsa, fotosintez jarayoni sekinlashadi, 40 
o
C
ga yetganda esa 
fotosintez assimliyasiya jarayoni to„xtaydi.
Yuqori harorat ta‟sirida fotosintezning uzoq vaqt to„xtab qolishi natijasida 
kartoshka tuganaklari keyingi o„sish qobilyatini yo„qotadi. Yuqori harorat 

---

274 
kartoshkaning irsiyatiga va sifatiga ham yomon ta‟sir ko„rsatadi, uning ko„pincha 
aynishiga, hosildorligining surinkasiga kamayishiga va tovarlik sifatining 
pasayishiga olib keladi. Kechki muddatda - yozda ekiladigan urug„lik kartoshka 
saqlash vaqtida yuqori harorat ta‟sirida ko„plab nobud bo„ladi, ekilganda yerda 
chirib ketadi. Natijada ekin ko„pincha siyrak chiqadi va hosil keskin kamayadi.
Yuqori harorat ta‟sirida fotosintezning uzoq vaqt to„xtab qolishi natijasida 
kartoshka tuganaklari keyingi o„sish qobiliyatini yo„qotadi. Yuqori harorat 
kartoshkaning irsiyatiga va sifatiga ham yomon ta‟sir ko„rsatadi, uning ko„pincha 
aynishiga, hosildorligining surunkasiga kamayishiga va tovarlik sifatining 
pasayishiga olib keladi.
Kartoshkaning to„liq o„sib rivojlanishi va hosil to„plashi uchun (10 
o
C
dan 
yuqori) ertapishar navlari uchun 1000-1400, kechpisharlar uchun esa 1400-1600 
miqdorda harorat talab etadi. Kartoshka yorug„sevar o„simlik. Tuganaklari 
undirilayotgan vaqtda yorug„lik yetarli bo„lsa rangi oq, mo„rt va tezda sinib 
ketadigan o„simta hosil qiladi. Kartoshka stoloni yorug„ sharoitda hosil bo„lmaydi. 
Yorug„lik yetarli bo„lsa, poyalarning o„sishi, gullashi va tuganak hosil bo„lishi 
susayib, natijada hosildorligi pasayadi. Kartoshka o„simligi neytral fotoperiodizm 
uzun va qisqa kunda ham yaxshi rivojlanishi mumkin.