2 O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi

 
Tarixi.
 
Soya qadimdan ekib kelingan. Olimlarning fikri bo„yicha soya uchta 
markazda shakllangan: Janubiy-Sharqiy Osiyo, Avstraliya va Sharqiy Afrika. 
Ammo, aksariyat olimlar soyani kelib chiqish markazi deb Xitoy markazini 
hisoblashadi: Xitoy, Koreya, Hindiston, Yaponiya. Yevropa va AQSh ga soya ilk 
bor 1712 yili keltirilgan. Hozirgi vaqtda soya yer yuzida keng tarqalgan ekin. FAO 
ning 2016 y. ma‟lumotlari 38-jadvalda keltirilgan.
25
38-jadval 
Soyaning ekin maydoni, hosildorligi va yalpi hosili (FAO, 2017) 
Davlatlar 
Ekin maydoni, ming. 
ga 
Hosildorlik, 
s/ga 
Yalri hosil,
mln. t.
Yer yuzida 
111300 
24,8 
276500 
Argentina 
19418,8 
25,3 
49309 
Boliviya 
1237700 
18,9 
2347,2 
Braziliya 
27964,9 
29,3 
81699,7 
Kanada 
1819600 
28,5 
598400 
Xitoy 
6600 
18,9 
125000 
Rossiya 
1202900 
13,6 
1636 
AQSh 
30703 
29,1 
89483 
Ukraina 
1351 
20,5 
2774,3 
O„zbekistonda oxirgi yillarda bu ekinni yetishtirishga ancha jiddiy 
qaralmoqda. Mamlakatimizda soya ekin maydonini kengaytirish, mahalliy tuproq-
iqlim sharoitimizga mos yuqori hosilli navlarini yaratish va yetishtirish 
texnologiyasini yanada takomillashtirish bo„yicha maxsus qarorlar qabul qilingan.
Sistematikasi
. 
Soya bu bir yillik o„tsimon o„simliklar avlodi bo„lib, 
dukkaklillar 
Fabaceae
oilasiga mansubdir.
Dehqonchilikda madaniy turi - 
Glycine hispida Max 
keng tarqalgan. 
Yovvoyi turi - 
Glycine ussuriensis Rge. 
Ussuriya turi tabiatda tarqalgan.
25
 
www.FAOstat.fao.Org-2017
 y.

---

206 
Madaniy turi 4 ta kenja turlarga bo„lingan: a) Koreya turi-
G ssp korajensis 
Enk. 
b) Manjuriya turi-
G ssp manshuria Enk
. v) Hind turi-
G ssp indica 
g) Xitoy 
turi-
G ssp. Chinensis Enk
.-Xitoy, Hindi-xitoy, Yaponiya, Koreya, MDHda 
tarqalgan. 
Bu turlar o„suv davri, dukkagini, bargini kattaligi, tupining shakli, 
urug„ining kattaligi va shakl bo„yicha farq qiladi