Tadqiqot metodologiyasi

II.
 
MUSTAQIL TA’LIMNI TASHKIL ETISHNING MAZMUNI, 
SHAKLLARI 
Talabalarning mustaqil ta’lim uchun tanlagan mavzulari kelgusida 
bajariladigan kurs ishlari va bitiruv malakaviy ishlari mavzulari bilan uzviylikda 
bajarilishi maqsadga muvofiqdir. Mustaqil ta’limni tashkil etish jarayonida 
talabalarga mavzu doirasida darsliklar, o‘quv qo‘llanmalar, risola, ilmiy 
maqola va jurnallardan foydalanish tavsiya etiladi. Shuningdek, talabalar 
mavzuni yoritishda me’yoriy huquqiy hujjatlarni o‘rganishga alohida 
ahamiyat qaratishi lozim. Bunda O‘zbekiston Respublikasi Qonunlari, Prezident 
Farmonlari va Qarorlari, Vazirlar Mahkamasi Qarorlarining asosiy mazmunini 
diqqat bilan o‘rganish tavsiya etiladi. Qonun hujjatlarini o‘rganishda axborot 
tizimlaridan foydalanish mumkin. Internet saytlari ma’lumotlaridan samarali 
foydalanish, O‘zbekiston Respublikasida amalga oshirilayotgan ishlar, 
O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va ularning rasmiy saytlaridan yangi 
ma’lumotlarni olib foydalanish lozim.
Talabalar ushbu uslubiy qo`llanmada keltirilgan topshiriqlarni bajarishlari,
“Tadqiqot metodologiyasi” fanining o‘quv dasturida keltirilgaan mavzular 
doirasida Ilmiy l oyiha ishi va taqdimot, testlar va topshiriqlar, tayyorlashlari,
keys va masalalar tuzoshlari, shuningdek o ‘zlarini qiziqtirgan mavzu 
bo‘yicha tadqiqot olib borishlari va uni rasmiylashtirishlari (referat, 
taqdimot, maqola, tezis shaklida) mumkin.
Talabalarning iqtisodiy fanlardan mustaqil ta’limni muhim tarkibiy qismi 
sifatida “Ilmiy loyiha” yozish borgan sari keng tadbiq etilmoqda. Ilmiy loyihani 
talabalarning ilmiy ish yozishi, tadqiqot o’tkazishini dastlabki shakli sifatida 
ko’rish mumkin. 

---

Ilmiy loyiha biror ilmiy asar, o’qilgan kitob, maqola kabilar mazmunining 
qisqacha yozma yoki og’zaki bayoni, o’rganilgan ilmiy masalaning natijasi 
haqidagi axborot, tegishli adabiyot va boshqa manbalar obzorini o’z ichiga olgan 
ma’lum mavzudagi doklad. 
Ilmiy loyiha odatda, ilmiy axborot vazifasini o’taydi. Unda muayyan mavzu 
bilan birgalikda, tegishli ilmiy nazariyalar, xulosalar yoritilishi va tanqid qilinishi 
mumkin. Ilmiy tadqiqot muassasalari, oliy o’quv yurtlarida ilmiy dokladlar 
sifatidagi «Ilmiy loyiha»lar keng tarqalgan.
Ilmiy loyiha yozish bilan talaba ilmiy adabiyotlar bilan ishlashni, statistik 
ma’lumotlar va boshqa materiallarni to’plash, ularni qayta ishlash, ya’ni hisob 
kitob qilish, tahlil qilish, o’rganilayotgan hodisalarga tanqidiy ko’z bilan qarashni, 
baholashni, nazariyani amaliyot bilan bog’lashni o’rganadi. 
Ilmiy loyiha mustaqil yozilib, uni yozish qoidalariga amal qilinsa, darslik 
bo’yicha savolga tayyorlanib kelib, seminar darslarda so’zga chiqishga qaraganda 
katta foyda beradi. Talaba “Ilmiy loyiha”da bildirgan o’z fikrlarini himoya qila 
olishi kerak. 
Amaliyotda keng qo‘llaniladigan mustaqil ta’limning yana bir shakli 
taqdimot
dir. Talabalar taqdimotni mustaqil ta’lim shakli sifatida seminar darslariga 
tayyorlab kelishlari mumkin. Taqdimotni adabiyotlarni o‘rganib, tanlangan 
mavzuga chuqur yondashib, o‘z kuzatishlarini ham ishlata bilgan holda 
tayyorlashlari kerak. 
Taqdimot tayyorlash jarayonida talaba adabiyotlar bilan ishlash, turli 
manbalardan olgan materiallarini umumlashtirish va xulosa qilishga o‘rganadi. 
Taqdimot tayyorlash uchun talaba, avvalo, fanni nazariy jihatdan puxta 
o‘zlashtirishi kerak.
Maqola 
tadqiqotning mustaqil 
ilmiytavsifi 
bo'lib, 
unda 
muallif 
dolzarb ilmiy muammo bo'yicha o'z fikrlarini bayon qiladi, xulosalar chiqaradi va 
unga rasmlar, grafiklar, raqamlar bilan dalillar keltiradi. 

---

Tezis
 
keng maʼnoda —biror nazariyani bayon qilishda aytilgan har qanday 
fikri bo’lsa, tor maʼnoda — asosiy fikr, prinsipni anglatadi. 
Mustaqil ta’limnining yana bir shakli sifatida talabalarga mavzu doirasida 
Test 
tayyorlash hisoblanadi. Nazariy va amaliy jihatdan to‘g‘ri bo‘lgan test 
tizimining ishlab chiqilishi talabalarning mavzu (faoliyat mazmuni) yuzasidan 
ma’lum tushunchalarni o‘zlashtirish, shuningdek, amaliy ko‘nikma va malakalarni 
shakllantira olganlik darajalarini aniq va xolis aniqlay olish imkonini beradi. Test 
tizimini ishlab chiqishda testlarning izchil, uzviy hamda bir-birlari bilan uyg‘un 
bo‘lishlariga ahamiyat berish zarurdir. 
Mavzuga oid testlarni ishlab chiqishda zamonaviy talablardan kelib chiqib, 
uch darajali testlardan foydalanish maqsadga muvofiqdir (1- jadval).