Ўзбекистон республикаси фанлар академилси хоразм маъмун академияси

катта-катта ерлар ҳам жумласи ўрус Подшосиго тегишлидур.
Илгари тасарруф қилиб тургон эгаларининг ҳеч бир даҳли
қолмайдур. А науш бу ерларни эгаларини кўргон зарарларини хон
дарёнинг чап тарафидин ер бериб қайтаруб берадур.
354
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Тўрт инчи боб.
Император подшо ҳазратларининг муборак ихтиёрлари
бўлуб дарёниўнг тарафидоги ерни бир ҳиссасини Бухоро амириго
марҳамад қилсолор Хивани хони ўшал қадим ўзиго таалуқ
бўлиб тургон ериго Бухоро амирини подшоси шархуми бўладур.
Мазкур ерларда ўзини ҳар турлик ҳукумат юр-гизмак мақсадини
кўнгилдин чиқарур.
Б еш и н чи боб.
Русия авчонияъниўт кемаси вахайри кемалархо подшолиқго
таалуқли бўлсун ва хо фуқорого таалуқли бўлсун дарёйи
Амуда бахазур юрмоқго рухсатдур. Ушбу ихтиёрни Хиванинг
ва Бухоронинг кемапариго ҳам бериладур. Аммо Русиянинг
Мовароуннаҳрда қўйгон улуг ҳукмдоридин берухсат бўлмаса
керак.
О лт и н чи боб.
Агар дарёни чап тарафини яқосида кема тўхтатмоқго зарур
ва лойиқ ер бўлса ул ерго кема тўхтатмоқ учун ўзлариго жой
тузатмоқго Русияни ихтиёри бордур. Хива мамлакатдорлари
ул кема тўхтайтургон ж ойларни хавф-ҳатарсиз сақш моқни
зиммапаригооладур. Кемаучун тайинланган ерни Мовароуннаҳр-
да Ўрусиядин тургон ҳукмдорнинг қабул қилмоқи бирлан
бўладур.
Е т т и н ч и боб.
Кема тўхтайтургон жойлардин ўзго дарёйи Амунинг чап
тарафида юк қўймоқго ва юкни сақчамоқго, сарой солмоқго
Русияга ихтиёр бериладур. Кема тўхтамоқ учун жой ва
дуконлар солмоқучун ва саройда хизмат қилиб юргон одамларго
махтух қилмоқго ва саройда иши бор одамяарго жой қилмоқго
ва бой савдогарлар ўзлариго хисобхона солмпқго ва зироат
қизмоқлариго 
ж о й н и
 
фуқородин ҳоли ердин ҳуд Моверауннаҳрн инг
ҳукмрони кўрсотгон еридин Хива мамлакатдори даркорлиқча ер
355
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

бермоқни ъиммалариго оладур. Шу жойларда тургон одамларни
ва саройиго қўйгон молларини сақламоқХива мамлакатдорининг
ўзини худ ҳимоясида бўладур. Хива мамлакатдорлари ҳавф
ҳатардин аларни сақламоқни зиммалариго оладур.
С аккизинчи боб.
Хива мамлакатидоги барча шаҳарлар ва қишлоқлар мундин
сўнгра ўрис савдогарлариго кишададур (эркин савдо қилишга
очикдир). Ўрис савдогарлари ва карвонлари бахузур барча Хива
мамлакатини ичинда юрадурлар ва ҳар бирини хукуматдори
аларга кўп яхши ҳомий бўлиб турсалар керак. Карвонларни ва
яна солиқ қўйгон молларини хавф-ҳатардин сақламоқни Хива
мамлакатдорлари ў з зиммасига оладур.
Тўққизинчи боб.
Хива 
мамлакатида 
туриб 
савдо 
қиладургон 
ўрис
савдогарлари закот бермокдин ва савдо тўгрисида ҳар турлик
ўзга чиқимлардин ҳалос бўладур. Чунончи Хива савдогарлари кўп
замондин буён йўлда манзилдин ўтганда Оренбург ва Аштрахон
денгизининг кема тўхтайдигон ерида закот бермас эрдилар.
Ў нинчи боб.
Ўрис савдогарлариго Хива мамлакати орқали барча ҳамсоё
ерларга молларини бож бермасдин олиб бормоқго ихтиёр
бериладур.
Ўн бир и н чи боб.
Ўрис савдогарлари хоҳласалар Хива шаҳринда ё Хиваго
таачуқли ўзга вилоятларда хокимлар бирлан сўзлашуб турмоқго
ва савдо ишини тўгрилиқ бирлан қилмоқго қараб турмоқго,