Ўзбекистон республикаси фанлар академилси хоразм маъмун академияси

Илова
Рус генерали фон Кауфман билан Х ива хо н и Саид
М уҳаммад Раҳимхон ўрт асида 1873 йил 12 августда
т узилган Г андим иён ш артномаси
Х и т шаҳрида жами бўлгон аскарларнинг сардори генерал-
адютант фон Кауфман қилгон таклиб ва Саид Муҳаммад
Раҳим Баҳодирхон қабул қилгон Русия мамлакати бирлан Хива
мамлакатининг ўртасида бўлгон аҳд-паймон шартлари ушбудир:
Туркистон мамлакатининг Генерап губернатори ва яна Хива
мамлакатига келуб изн қилиб тургон барча Русия аскарларининг
сардори, яъни Генерал-адютант фон Кауфман барча Русия
мамлакатининг 
императори 
агзан 
подшо ҳазратларини
муборак ихтиёрларини бажо келтуруб май ойининг 29 нчи
куни Хива шаҳариго кириб барча Хива мамлакатини тобеҳ
айладилар. Ушбу тобеҳ қилгон вилоятларни Русияго қўгимоқ
тариқи подшо ҳазратларини муборакликин қилгонларини
ичинда бўлгони учун Туркистон Генерал губернатори ўшол
вақтда ўзини Туркманияларини ичиго олгон вилоятни шархуми
ҳукмрони Саид Муҳаммад Раҳим Баҳодирхонни ўзини йўқотгон
ҳукуматини ва қадимги ихтиёрини яна тахтига келуб олмоқго
таклиф қилдилар. Ушбу таклиф бирлан Саид Муҳаммад Раҳим
Баҳодирхон Хива шаҳрини ҳисорийго яқин ётгон ўрус аскариго
келуб жаъми шартномаларни бажо келтурмоқго ва аскар
сардори ҳар қандог аҳд-паймон қилса қабул қилмоқго комил
тайёрлиқни ситқидил бирла изҳор айлади. Ушбу изҳор бирлан
Генерал-адютант фон Кауфман подшо императоридин берилган
муборак ихтиёр бирлан Саид Муҳаммад Раҳим Баҳодирхонни
Хива мамлакатининг ҳукмрони деб эълон қилдулар... Хивадин
ўрус аскарларини чиқормасдин бурун они сардори Туркистон
Генерал-губернатори Генерал-адютант фон Кауфшан ж аноб
олий Саид Муҳаммад Раҳим Баҳодирхон бирлан сўзлашиб уш бу
манбаъда ёзилгон шартларни қилдилар. Ушбу шартларни
қобул қилуб ва маҳкам айлаб жаноби олий Хива хони Урусия
353
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

мамлакати бирлан дўст ва ашноликни қайим қилиб имзо этур.
Подшо ҳазратларини улуг сайоларида турадур.
А ввалги боб.
Саид 
Муҳаммад 
Раҳим 
Баҳодирхон 
ўзини 
Русия
мамлакатининг ҳазратларини содиқ хизматкори биладур. Ул ўз
тўгрисидин ҳамсоядоги хонлар ва ҳукуматлари бирлан мактуб
ашнолиқ (орқали) қилмокдин сақланадур ва ҳам олор бирлан
ҳар қандай савдо ва бошқа тўгрисида аҳд-паймон қилмоқдин
аж тоноб (сақланиш) қиладур.
Мовароуннаҳрда тургон ўрисни улуг ҳукмронидин берухсат
ва бежавоб ҳамсоядаги вилоятлар бирлан ҳеч маҳорабо ишни
бошламайдур.
И к к и н ч и боб.
Русия мамлакатининг ери бирлан Хива ерининг сарҳудуди
дарёйи Аму бўладур. Сарҳад ер Кугиртлидин кул ёқаси бирлан
то кун ботар тарафдоги барчадин охир дарёдин чиқгон дарё
ёқаси бирлан бориб, шу ердин Орол денгизи яьни Сир денгизго
қуйилгон ергача. Ул ердин сарҳад Сир денгизнинг бўйи илан
токи Урганчнинг айланасиго бориб, он-дин Уст-Юрт яъни
қирнниг қибло жанубидоги ерни таги бирлан боруб қолгон Аму
дарёсининг бўйи сарҳаддур.
У чи нчи боб.
Тоушбу вактгочаХиваго тобеҳ бўлуб тургон дарёйи Амунинг
барчаўнг тарафиго таалуқли ерлари бирлан хоннинг ҳу>киминдин
чиқиб, ж умла ўлтиргон одамлари ва элатлари бирлан Русия
хукуматиго тобеҳ бўладур. Д арёнинг ўн г тарафидоги хония
ерлари, хон ўзга мулозимлариго файдо- лонмоқ учун бергон