Navoiy kon-metallurgiya kombinati navoiy davlat konchilik instituti "avtomatlashtirish va boshqaruv"

4.
 
Ishlab chiqarishda baxtsiz hodisalar oqibatida yo‘zaga kelgan iqtisodiy 
zararning hisobini tahlil qilish. 
Hayotimizda va ishlab chiqarish korxonalarida sodir bo‘layotgan baxtsiz 
hodisalarning hammasi korxonalarning iqtisodiy rivojlanishiga, ular orqali 
jamiyatimiz va davlatimiz iqtisodiyotiga katta miqdorda moddiy zarar etkazibgina 
qolmay, balki ma’naviy, hamda ijtimoiy ziyon ham etkazadi. CHunki ish jarayonida 
malakali kadrlarning ajralib qolish evaziga ma’lum o‘zilishlar sodir bo‘ladi. Birinchi 
navbatda moddiy zarar nimadan iborat ekanligini ko‘rib chiqaylik: 
1.
Baxtsiz hodisa tufayli ishga yaroqsizligi uchun nafaqa miqdori: 
(so‘m) 
bu erda: 
K
i
- o‘rtacha kunlik ish haqi, (so‘m); 
Y
ya
- ishga yaroqsiz kunlar soni. 
2. Salomatligini tiklab olish uchun dori darmon va tibbiyot muassasasiga 
sarflanadigan xarajat miqdori: 
a) qisman nogironlik uchun: 
Т
КН
К
Т
У
М




0
02
01
]
Н)
(У
-
[
(so‘m); 
b) butunlay nogiron bo‘lganda: 
Т
Н
К
Т
Н
У
М




0
01
)
(
(so‘m); 
bu erda: 
01
У
- baxtsiz hodisa ro‘y berguncha o‘rtacha oylik maosh, (so‘m); 
02
У
- nogironlik davridagi o‘rtacha oylik maosh, (so‘m); 
Н
- nogironligi uchun nafaqa puli, (so‘m); 
W
t
- shikastlangan ishchining yoshi; 
Т
К
- tashkilot aybini izohlovchi koeffitsent; 
0
Т
- ishchining yoshini ko‘rsatuvchi koeffitsent; 

---

97 
Ishchilarning yoshini ko‘rsatuvchi koeffitsentni ayollar uchun 
W
0
t
55
12


Т
, hamda 
erkaklar uchun 
W
0
t
60
12


Т
ko‘rinishda aniqlanadi. Bu yerda, 12 – yil davomidagi 
oylar soni; 55, 60 – ayollar va erkaklarni nafaqaga chiqish yoshini bildiradi. 
3. O‘lgan ishchining oilasiga to‘lanadigan nafaqa miqdori: 
к
Т
К
У
t
К
Н
m
У
Н






)
1
(
12
01
(so‘m) 
bu erda: m – tashkilot qaramog‘idagi odamlar soni; 
К
Н
- tashkilot qaramog‘idagi odamlarga to‘lanadigan nafaqa puli, (so‘m); 
К
t
- tashkilot qaramog‘idagi odamlarga to‘lanadigan yillik yig‘indi. 
4. Tibbiyot muassasasining moddiy sarf xarajatlari: 
Т
N
Х
Х
К
Т


(so‘m) 
bu yerda: 
К
Х
- bir kunlik davolash xarajatlari;
Т
N
- davolangan kunlar soni. 
5. SHikastlangan asbob va uskunalar qiymatidan kelib chiqadigan xarajatlar quyidagi 
nisbat bilan aniqlanadi: 
darajasi
shikast
narhi
Uskuna
У
Х


(so‘m) 
SHunday qilib yil davomida tashkilotda sodir bo‘lgan baxtsiz hodisalar tufayli 
yetkazilgan umumiy zarar quyidagi ifoda bilan topiladi: 
Х
Т
У
Н
КН
У
Х
Н
М
М
Н
З






(so‘m) 
Ma’naviy va ijtimoiy zararlar yig‘indisi, ish sifatining pasayishi va mahsulot 
ishlab chiqarish muddatining cho‘zilib ketishi sabablarini olingan natijalarini 
quyidagi 2-jadvalga yozamiz. 
2-jadval 
№ 
Ishlab 
chiqarish 
korxonasinin
g nomi 
Hisob 
muddat
i 
Ishga 
yaroqsi
z kunlar 
O‘rtach
a maosh 
Nafaqa 
miqdor
i 
SHikastlanga
n jihozlar 
Umumi
y zarar 
1. 
Ta’mirlash 

---

98 
sexi 
2. 
3. 
4. 
5. 
6. 
7. 
8. 
9. 
10
. 
11
. 
12
.