Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги алишер навоий номидаги тошкент давлат ўзбек

Қишлоқ - номи икки қисмдан иборатдай туюлади, бироқ бир бутун 
сўз. У тарихан иккита маъноли бўлакдан ташкил топган: қишлоқ (қиш+лоқ), 
лоғ-лоқ сўзи қадимда қишлайдиган жой маъносини англатган. Кейинчалик бу 
сўзнинг иккинчи қисми тарихий тараққиётда кичрайтириш аффикси -лоқ 
(бўталоқ) билан омонимик ҳолатга тушиб қолгач, у ўрин-жой маъносини 
англатувчи қўшимча қаторига ўтган. –лоқ қишлоқ сўзида ясовчи қўшимча 
вазифасини бажаради, чунки қишлоқ сўзи апеллятив лексика мажмуида 
қўлланади. Аммо ономастик лексика сатҳидаги Қишлоқ номи эса бир бутун 
1
Дўсимов З., Эгамов Х. Жой номларининг қисқача изоҳли луғати.-Тошкент, Ўқитувчи, 1977. 81-
82-б.
2
Қораев С. Географик номлар маъносини биласизми? -Тошкент, Ўзбекистон, 1970. 65-бет.

---

78 
сўз бўлиб, топообъектнинг номи саналади. Ушбу номдаги –лоқ апеллятив 
лексикасидаги –лоқ билан шаклан ўхшаш бўлиб қолган, бироқ ўзидан 
олдинги қиш сўзидан ажратиб бўлмайдиган ҳолга келгани учун ном 
саналади. Унинг шундай аффикслар қаторига ўтиши форсча жой сўзининг 
ўзбек тилига кириб келиши билан боғлиқ бўлиши ҳам мумкин.
-лоқ нинг XVII-XVIII асрларда макон ясовчи аффикс эканлиги Фатх 
Алихоннинг «Китоби луғати атрокийа» асарида кўрсатиб ўтилган. 
Юқоридагилардан кўриниб турибдики, апеллятив лексикадаги қишлоқ 
нутқда турли қўшимчаларни қабул қилган ҳолда фаол қўлланадиган сўз. Жой 
номи вазифасини бажарадиган Қишлоқ эса алоҳида ном саналади. Демак, 
қишлоқ сўзи қадимда аҳолининг қишлайдиган жой маъносини англатган. 
Унинг этимони қишда яшайдиган жой маъносидаги қишлоғ // қишлоқ сўзи.
Қармиш - қишлоқ. Андижон в, Қўрғонтепа тумани, Хоразм в. 
Янгиариқ тумани, Қорақалпоғистон Республикасининг Амударё тумани, 
Қирғизларнинг адигине ва дўлўс қабилалари, қирғиз қипчоқлар, 
ўзбекларнинг лақай қабиласи, бошқирдларнинг юрмати ва қипчоқ 
қабилалари таркибида қармиш уруғи (этноним) қайд қилинган.