G qarshiboyeva, J. Majidov, A. Sharafitdinov

 
Maqollardan namunalar:
Yomon bilan yurdim qoldim uyatga, yaxshi bilan yurdim, yetdim 
niyatga; 
Kimki bo‘lsa dilozor, undan el-u yurt bezor;
Odam bo‘lmoq asta-asta, Hayvon bo‘lmoq bir pasta;
Duo olgan omondir, qarg‘ish olgan yomondir.
Tig‘ jaraxoti bitar, til jaraxoti bitmas;
Arslon izidan qaytmas, yigit so‘zidan.
Tuyaday bo‘y berguncha, ninaday aql bersin; 
Ko‘p o‘yla, bir so‘yla.
Bilagi zo‘r birni yiqar, bilimi zo‘r mingni,
Ilm olishning erta-kechi yo‘q; 
Tirishgan tog‘dan oshar, Ter to‘kkan baxtli yashar.
 
3. 3. Ertaklarning sirli olami
. 
Ertaklar yaxshilikka yetaklar 
Farzandingizga ertak aytib beryapsizmi?
Xalq badiiy so‘zning yosh avlod tarbiyasidagi kuch-qudrati va 
jozibasiga alohida e’tibor berib kelgan. Badiiy so‘z bilan xalqning 
barcha tajriba boyliklarini, turmush tarzi, ma’naviy va madaniy 
hayotini go‘zal ifodalarda ifodalaganliklari ma’lum. Xalq orasidan 
ajoyib iste’dod sohiblari -dostonchilar, ertak aytuvchilar, qo‘shiqchilar 
yetishib chiqqan. Ular yaratgan maqol va matallar, ertak va afsonalar, 
qo‘shiq va topishmoqlarda, xalqning aql-zakovati, orzu-istaklari, ruhi 
va irodasi o‘z aksini topgan. So‘z san’atining asosiy manbai - real 
borliq, tabiat, insonlar, ularning mehnati va o‘zaro munosabatlari, 
xulq-atvori hisoblanadi. Badiiy so‘z orqali obrazlar aniq yaratiladi, bu 
bilan bola ko‘zi oldida asar qahramonlarining sarguzashtlari, xatti-
harakatlari, his-tuyg‘ulari gavdalantiriladi.
Shulardan biri so‘z san’atining go‘zal namunasi hisoblangan 
ertaklar haqida to‘xtalib o‘tsak. ertaklar xalq og‘zaki ijodining eng 
qadimiy, ommaviy janr turi sifatida talqin qilinadi. Hayot haqiqati 
bilan bog‘liq bo‘lib, xayoliy va hayotiy uydirmalar asosiga qurilgan 
didaktik g‘oyalar tashuvchi, xayolot va fantastika xususiyatlari bilan 

---

51 
yo‘g‘rilgan og‘zaki hikoyalar ertaklardir. Mahmud Qoshg‘ariy 
o‘zining "Devonu lug‘otit-turk" asarida ertaklar "yetuk" shaklida 
ishlatilganini ta’kidlab o‘tadi. Hozir fol’klorshunoslikda ertak atamasi 
qabul qilingan bo‘lsa-da, o‘zbeklar o‘rtasida ertaklar "varsoqi", 
"cho‘pchak", "ushuk", "matal", kabi atamalar bilan ham ishlatiladi. 
Ertaklarga nisbatan Surxondaryo, Samarqand, Farg‘onada -