Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

birinchidan, 
bu shartnom a predm eti (narsasi) faqat uy-joy, kvartira 
yoki kvartiraning m a’lum bir qismi boiadi;
ik k in ch id a n , 
u m rb o d t a ’m in la sh s h a rtn o m a s id a t a ’m in la s h
xarajatining umumiy bahosi ko'rsatilishi lozim boiadi;
uchinchidan, 
asraluvchini pul shaklida ham , n atu ra shaklida ham
t a ’minlashga y o i qo'yiladi;
to'rtinchidan, 
asrovchiga topshirilgan ashyo unga garchand egalik 
qilish huquqi o'tgan deb hisoblansa ham , lekin ashyoni garovga yoki 
ijaraga faqat asraluvchining roziligi bilangina berilishi mumkin.
U shbu shartnom a um rbod ren ta d an sh artn o m a obyekti b o ig a n
ko'chm as mulk - uy-joy taqdiri boshqacha hal etilishi bilan farq qiladi. 
Um rbod renta shartnomasida ren ta oluvchi ko'chm as mulkni (uy-joyni) 
ren ta to'lovchiga tekinga m ulk qilib berm asdan, aslida ijaraga beradi va 
shartnom ada renta obyekti b o ig a n ko'chm as m ulk (masalan, uy-joy) 
keyinchalik sotib olinishi mumkinligi ko'zda tutilishi mumkin. Umrbod 
t a ’m inlash sharti bilan uy-joy (kvartira)ni boshqa shaxsga topshirish 
shartnom asida esa, boshqa shaxsga topshiruvchi (uy-joy m ulkdori b o igan 
fuqaro) vafot etgani taqdirda, uy-joy oluvchiga m ulk huquqi sifatida 
o'tadi.
Bu s h a rtn o m a ikki to m o n lam a , k o n se n su a l, h a q b a ra v a r ig a
tuziladigan shartnom alardan biri bo'lib, taraflar sifatida faqat fuqarolar 
ishtirok etishlari mumkin.
2. U m rbod ta’m in la sh sh a rti b ilan u y -jo y (kvartira) n i boshqa
shaxsga berish sh a rtn o m a sin in g m a zm u n i
Shartnoma mazmuni asraluvchi shaxsning o'ziga egalik huquqi asosida 
tegishli b o ig an uy-joyning yoki uning bir qismi (k vartira) ni yoxud 
boshqa ashyolarni topshirish m ajburiyati boisa, mulkni oluvchining esa 
a sra lu v ch i shaxsning u m rb o d u y -joy , oziq-ovqat, k asal b o ig a n id a
p a rv a r is h qilish va z a ru r b o ig a n bo sh q a y o rd a m la rn i k o 'r s a tis h
m ajburiyati tashkil etadi.
Bu shartnom ada ta ra fla r sifatida faq a t fu q aro lar ishtirok etadi. 
Shartnom a mohiyatiga ko'ra, unda uy-joy (kvartira)ni oluvchi sifatida 
voyaga yetgan, muomala layoqatiga to'liq ega boigan, moddiy jihatd an

---

o‘zga shaxsni to iiq ta ’m inlash im koniyatiga ega b o ig an h a r q anday 
jismoniy shaxs (shu jumladan, chet ellik fuqaro yoki fuqaroligi boim agan 
shaxs) ishtirok etsa, uy-joy (kvartirani boshqa shaxsga beruvchi sifatida 
faqat nogironligi, keksaligi tufayli m ehnatga layoqatsiz b o igan fuqarolar 
(jum ladan, O'zbekiston Respublikasi hududida qonuniy tarzda doimiy 
yashovchi chet el fuqarosi shuningdek, fuqaroligi boim agan shaxslar) 
ish tiro k e tislila ri m u m k in b o ia d i. “M e h n atg a lay o qatsiz f u q a r o ” 
tushunchasi shartnom ada taraf sifatida ishtirok etishi nazarda tutilayotgan 
s u b y e k tla rd a n k e n g b o iib , m e h n a tg a layoqatsiz d e g a n d a vo yag a 
yetm agan fuqarolar, nogironlar, qariyalar, aqli zaif va ru h iy xastalar 
tushuniladi. Shartnom ada taraf sifatida esa voyaga yetm agan fuqarolar 
um rbod ta ’m inlash uchun uy-joy (kvartira)ni boshqa shaxsga berish 
shartnomasini tuzishga haqli emaslar. Ular kelajakda voyaga yetgandan 
so'ng m ehnatga layoqatli bo'lishlari mumkinligi bu shartnom ani tuzishga 
to'sqinlik qiladi. D em ak shartnom ada um rbod ta ’m inlanishga m uhtoj 
taraf sifatida qariyalar, nogironlar ishtirok etishlari mumkin.
Umrbod asrash sharti bilan uy-joy (kvartira)ni topshirish shartnomasi tuzilishi 
va ijro etilishida qonuniylikni ta’minlash inson huquqlarini himoya qilish, 
mamlakatda qonuniylik muhitini qaror toptirishda katta ahamiyatga ega
M azkur sh a rtn o m a d a m e h n a t qilish yoshida b o ig a n m eh n atg a 
layoqatli shaxslar kreditor sifatida qatnasha olmaydilar, chunki m ehnatga 
layoqatli shaxs uy-joyni yoki boshqa ashyosini asraluvchi shaxs sifatida 
boshqa birovga topshirishi - uning m ehnat qilmay yashashiga va jam iyat 
oldida axloqqa to 'g 'ri kelm aydigan holat yuz berishiga sabab boiadi. 
Demak, bunday shartnom ada nogironlar, shuningdek, qarilik pensiyasini 
olish yoshiga yetgan shaxslar kreditor sifatida qatnashadilar.
Mulkni oluvchi fuqaro muomala layoqatiga ega boigan, asraluvchi 
shaxsni um rbod moddiy ta ’minlash, parvarishlash va zarur boigan boshqa 
yordam lar berib turish m ajburiyatini bajara oladigan h ar qanday fuqaro 
boiishi m um kin (biroq vasiylar va hom iylar o'z nazorati ostidagi shaxslar 
bilan bunday shartnom a tuza olmaydilar).