June 15 th 2022 31 manzarali o’simliklarga ta’sir etuvchi ekologik omillarning ta’siri va hususiyatlari

International Conference on Developments in Education 
Hosted from Toronto, Canada 
https
: 
econferencezone.org 
 
June 15
th
2022 
33 
Maʼlumki, koʻp oʻsimliklar, shu jumladan daraxt-butalar ham shamol yordamida changlanadi, meva va 
urugʻlari boʻlsa ona oʻsimlikdan uzoq masofalarga uchib tarqalishiga moslashgan, yaʼni ularda uchuvchi 
qanotchalari mavjuddir. Shamol oʻsimliklarning suv bugʻlatish jarayonini tezlashtiradi, agar shamol oqimi 
qanchalik quruq boʻlsa, suv shunchalik tez bugʻlanadi. Bu holat oʻsimlik soʻlib qolishiga hattoki qurishiga 
olib keladi. Shamol oqimida namlik miqdori koʻp boʻlsa, oʻsimliklardan suv bugʻlanishi normal kechadi va 
oʻsimlik rivojlanishiga taʼsir etmaydi. SO2 gazini miqdori havoda teng taqsimlanmaydi, odatda bu gaz yirik 
shaharlar, sanoat markazlari, yirik oʻrmon yongʻinlari sodir boʻlgan joylarda va harakatdagi vulqonlar 
atrofidagi havoda koʻp boʻladi va shamol uni yer shari atmosferasida tarqalishiga yordam beradi. Doimiy 
shamol esuvchi shamollar daraxtlar shox-shabbasi shaklini ham oʻzgartiradi, ular bir tomonlama rivojlanadi, 
baʼzi daraxt turlari yer bagʻirlab oʻsishga moslashadi. Masalan dengiz qirgʻoqlarida oʻsuvchi qaragʻay, togʻ 
oʻrmon zonasining yuqori chegarasida oʻsuvchi kedr, tilogʻoch, archa stlantik formalar hosil qiladi. Kuchli 
shamollar oʻrmon hayotiga ham salbiy taʼsir koʻrsatadi: daraxtlar sinishi, ildizidan qoʻporilib yiqilishi 
kuzatiladi. Shamolning foydali tomoni shundaki, koʻpgina qimmatli oʻsimliklar terak, zarang, saksovul, 
tollarning qanotchali va tukli urugʻlari uzoq masofalarga uchib tarqaladi. Shamolni oʻsimliklar 
changlanishidagi ahamiyati ham beqiyosdir. 
Foydalanilgan adabiyotlar: 
1.
A.K. Qayimov, E.T. Berdiyev Dendrologiya. Toshkent-2012 
2.
A.Qayimov. E.Berdiyev “Dendrologiya” darslik. Toshkent-2008. 
3.
 
Arifxanov K.T., Slavkina T.l. 
Dendrologiya Uzbekistana. tom.XI, Izd-vo FAN UzSSR. Tashkent. 1981.