O 'z b e k is t o n r e s p u r L ik a s L o L iy va o 'r t a m a X s u s t a 'l I m V a z ir L ig I

D ars — m a k ta b d a o ‘quv ish larin i tash k il q ilish n in g aso siy shakli
H o zirg i p ay td a o 'q u v ishlarini tashkil etish n in g quyidagi shakllari q o 'lla n a d i: 
dars, e k sk u rsiy a, o 'q u v u stax o n alarid ag i m a s h g 'u lo tla r, m eh n at va ishlab chiqarish 
t a ’lim i sh ak llari, uy ishlari, sinfdan tashqari o 'q u v ish larin in g shakllari (predm et 
to 'g a ra k la ri, stu d iy alar, olim p iad alar, tanlovlar).
P ed ag o g ik ad ab iy o tiard a va m ak tab am aliy o tid a darsdagi ishlarni tashkil 
e tish n in g asosan uchta: y a k k a tartibdagi, um um iy v a g u ru h iy shakllari qabul 
q ilin g an . B iz d arslard ag i v a uydagi y ak k a tartib d ag i ishlar d eg a n d a o 'q u v c h ila rn in g
o 'z la r i u chun m ax su s tan lan g an v a har birin in g im k o n iy atlarig a m os to p sh iriq n i 
b a ja rish la rin i tu sh u n am iz. S hu n g a k o 'r a o 'q itu v c h i o 'q u v c h in in g o 'z ig a xos 
im k o n iy atlarin i an iq lab , u n g a faqat tay y o r n am u n a b o 'y ic h a em as, balki m ustaqil 
h o ld a ish lash n i ham talab qiladigan to p sh iriq la r sistem asin i tan lay d i. B unday ish 
taso d ifiy em as, balki m u n tazam , p u x ta o 'y la n g a n b o 'lis h i v a b u n d a o 'q u v c h in in g
x u su siy a tla ri 
h am d a 
im koniyatlari 
h iso b g a 
o lin ish i 
lozim . 
O 'q u v c h i 
im k o n iy atlarin in g ikki to m o n i nazarda tutilishi zarur. O 'q u v im k o n iy atlarin in g ichki 
to m o n ig a fik rlash v a eslab qolishdan iborat o 'q is h q o b iliy ati; o 'q u v c h i ilgarigi 
ta ’lim d a o lg an m axsus b ilim lar, sh uningdek, o 'q u v m eh n atig a d o ir k o 'n ik m a va 
m alak alarn in g , m alum d arajad a ish qobiliyati v a m a s’u liy atn in g , o 'q is h sabablari
72

---

m ajm u y in in g m avjudligi kiradi. O 'q u v ch i im koniyatlarining tashqi tom oni unga 
m ak tab d a x ilm a-xil ta ’sir k o 'rsa tish d a n va uning o ila m u hitida oladigan 
taassu ro tlarid an iboratdir. Y akka tartibdagi ta ’lim har b ir o ‘quvchiga yetarli 
d a rajad a chuqur v a p u x ta b ilim lar berish uchun. har bir o 'q u v c h i m aqsadga m uvofiq 
kam ol to p ish in i va zaruratga qarab o 'z in in g bilim larini m ustaqil holda to 'Id irib
borish k o ‘n ik m alarig a ega b o 'lish in i ta ’m inlash uchun kerak. Y akka tartibdagi 
ish larn i darsn in g h am m a b o sq ich larid a tashkil qilish m aqsadga m uvofiqdir. B unday 
ishlardan bilim larni m ustahkam lash, takrorlash va turli m ashqlarni uyushtirishda 
fo y d alan ish ju d a osondir. U lar yangi m aterialni o 'rg a n ish d a ham g 'o y a t sam aralidir. 
O 'q u v c h ila r bilan olib boriladigan yakka tartibdagi ishlar rejasini quyidagi y o 'sin d a
tu zish m um kin:
- dastlab m ustaqil ishlarni o 'tk a z ish ham da o 'q u v c h i yashaydigan va 
o 'q iy d ig a n sharoitlarni taxlil qilish orqali uning im koniyatlarini o 'rg a n ish ;
- o 'q u v c h ila r bilan y ak k a tartibda ishlashning didaktik vositalarini yaratish;
- har b ir o 'q u v c h i uchun eng m aqbul topshiriqlarni ham d a bilim olishi va 
kam ol to p ish in i n azo rat qilish tizim ini belgilash, o 'q u v c h in i o 'z vaqtida 
m u rak k ab ro q m asalalarni hal qilish g a o 'rg a tish , am alga oshirilgan ishlarni tahlil 
qilish v a um um lashtirish, tuzatish va x ulosalar chiqarish.