Ma`lumki,
toksik
gepatit
sharoitida
jigar
hujayralari,
xususan
mitoxondriyalardagi sodir bo`ladigan fiziologik jarayonlarning o`zgarishi va unga
turli biologik faol birikmalarning ta`sir mexanizmlarini o`rganishning eng samarali
va klassik metodi bu hayvonlarni ССI
4
hamda geliotrin yordamida intoksikasiya
qilishdir. Bu tadqiqot usullari asosan
in vivo ko`rinishi olib boriladi. Hayvonlarni
intoksikasiya qilishning 2 xil usuli mavjud: o`tkir va surunkali toksik gepatit.
O`tkir toksik gepatitda intoksikasiya uchun tanlangan toksikant nisbatan
yuqori dozada va kuniga ikki marta hayvon organizmining teri ostiga in`eksiya
qilinadi. Masalan, geliotrin yordamida jigarning o`tkir zararlanishini chaqirish uchun
toksikantni 250 mg/kg dozada teri ostiga yuboriladi. Bunda o`tkir toksik gepatit
tezda chaqiriladi va hayvonlar jigari mitoxondriyalaridagi o`zgarishlarni
o`rganishning bir qancha metodlari yordamida o`rganiladi.
Surunkali gepatitda esa tanlab olingan toksikant nisbatan kichik dozalarda
oz-ozdan haftasiga 2 martadan teri ostiga in`eksiya qilinadi. Masalan, geliotrin bilan
surunkali gepatit modeli quyidagicha chaqiriladi. Geliotrindan 50mg/kg dozada
olib, haftasiga 2 martadan 6 hafta davomida teri ostiga yuborib turiladi.
Tajribalarda aniqlanishicha, geliotrin yordamida 200 ta kalamushda chaqirilgan
surunkali gepatitda toksikantning zaharlilik xususiyati 29% ga teng bo`ladi.. yo`li
bilan Bu tajribalar asosan kalamush hamda quyonlarda olib borilganda samarali
natijalarni olish mumkin. Bunda tajribalar tadqiqotning rejasiga ko`ra amalga
oshiriladi.
Tadqiqotlar davomida kalamushlarni bir necha guruhlarga bo`linadi.
Masalan, kasallantirilmagan hayvonlar guruhi, o`tkir gepatit chaqirilgan guruh,
surunkali gepatit chaqirilgan guruh, shu bilan birga kasallangan hayvonlarga turli
biologik faol birikmalar yedirilgan guruhlar. Dastlab intakt kalamushlar jigari
mitoxondriyalaridagi fiziologik g`olatlar, keyin kasallantirilgan kalamushlarda bu
fiziologik holatlarning o`zgarishi, zararlangan kalamush jigari mitoxondriyalariga
turli biologik faol moddalarning ta`sirini (korreksiyasini) o`rganish mumkin.
Yuqorida ta`kidlanganidek, analogik tajribalarni ССI
4
yordamida ham olib
borish mumkin. Bunda ham toksik gepatitning 2 xil ko`rinishini, ya`ni surunkali va
o`tkir toksik gepatitni chaqirish mumkin. Ma`lumki, geliotringa nisbatan SSI4 ning
zaharlilik xususiyati biroz kuchliroq bo`lganligi sababli uning kichikroq dozalaridan
foydalaniladi. Masalan, ССI
4
tа`siriда jigarning o`tkir zaharlanishini chaqirishda
uning 50% eritmasidan 100 g tana vazni hisobiga 0,75 ml teri ostiga kuniga bir
marotaba yuboriladi va 1 sutka o`tkach, hayvonda tajriba olib borish mumkin.