Uo‘K: 4(100) (075) kbk: 63. (0) R-17 Rajabov, Ravshan Jahon tarixi

9. Tibbiyot va aniq fanlar. Mil.avv. V asr ikkinchi yarmi-

dan kohinlar tibbiyoti o‘rniga, aniq kuzatishlarga asoslan-

gan shifokorlarning tibbiyoti vujudga keldi. Mil.avv. 400-yilda 

mashhur yunon tabibi Gippokrat (mil.avv. 470–430-yillar) ning 

tibbiyot maktabi paydo bo‘ldi. Gippokrat kasallikni o‘rganish 

nazariyasidan ko‘ra muhimroq deb uqtiradi. U «Tibbiyotning 

otasi» sifatida shuhrat qozondi. Uning maktabida tabiblar taj-

riba, kuzatish usuliga tayanib, tez va to‘g‘ri tashxis qo‘yishga 

harakat qildilar va davolashda dorivor o‘tlar, parhez va gigiyena 

kabi usullarni keng qo‘lladilar. Yunon tabiblari singan suyaklar-

ni, urushda olingan jarohatlarni tuzatishni, davolashni bilar 

edilar, lekin yuqumli kasalliklarni davolashni bilmas edilar. 

Asklepiy davolash ma’budi hisoblangan. Tabiblar odam ning 

sog‘lig‘i  uning  organizmidagi  4  asosiy  suyuqlik:  qon,  flegma, 

qora va sarit o‘t orasidagi muvozanatga bog‘liq deb hisoblagan-

lar. Apolloniyalik Diogen qon aylanish tizimini yaxshi o‘rgandi. 

Krotonlik Alkmeon kasalliklarning manbai inson organizmidagi 

suyaklarning mutanosibligining buzilishi deb ko‘rsatdi. O‘sha 

davr tibbiy bilimlari to‘g‘risida 53 traktatdan iborat «Gippokrat 

korpusi» deb ataladigan tibbiyot to‘plamlari orqali ma’lumot  

olish mumkin.

Yunonlar matematikani misrliklardan, astrologiyani bobil-

liklardan o‘zlashtirdilar. Aniq fanlar to‘g‘risida ma’lumotlar 

juda kam. Afinalik astronom, matematik Meton quyosh soatini 

yasagani, taqvimni isloh qilgani to‘g‘risidagi ma’lumotlar biz-

---

410

gacha yetib kelgan. Samos orolida tug‘ilgan Pifagor (mil.avv. 

540–500-yillar) matematika va musiqa bilan shug‘ullangan 

hamda mashhur matematik teoremani kashf etgan. Aytish-

laricha,  o‘z  kashfiyotidan  xursand  bo‘lib,  u  100  ho‘kizni  qur-

bonlik keltiradi. U juda katta jismoniy kuch va aqliy qobilyat-

ga ega bo‘lgan va 18 yoshida Olimpiya o‘yinlari g‘olibi bo‘ladi. 

Pifagor Krit va Misrga sayohat qiladi. Misrning ma’naviy-diniy 

g‘oyalari uning keyingi faoliyatiga katta ta’sir o‘tkazadi. Olim 

janubiy Italiyadagi yunon shahri Krotonda yashab ijod qiladi. U 

ilm asosida davlatni boshqarish g‘oyasini ilgari suradi. Knidlik 

astronom va geograf Evdoks yer shar shaklida ekanini asoslab 

berdi va uning aylanasini hisoblab chiqishga urindi. Mil.avv. 

432-yilda afinalik matematik yangi taqvimni joriy qildi. Aristo-

tel fizika bo‘yicha, Empedokl kimyoviy unsurlar to‘g‘risida asar-

lar yaratdi. Aristotel zoologiya bo‘yicha o‘z asarida mavjudotlar 

dunyosini turkumladi. Miletlik Gippodam meteorologiya bilan 

shug‘ullandi. Mil.avv. IV asrda afinalik Ksenofont harbiy ishga 

bag‘ishlangan va stunfallik Eney shaharlar mudofaasi to‘g‘risi-

da asarlar yaratdilar.