Uo‘K: 4(100) (075) kbk: 63. (0) R-17 Rajabov, Ravshan Jahon tarixi

MIL.AVV. V ASRDA YUNONISTON

1. Yunon-fors urushlari. 2. Afina dengiz ittifoqi. 3. Yunon-

fors urushlaridan so‘ng Afina. 4. Afina demokratiyasi.

1. Yunon-fors urushlari. Mikala yonidagi jang ham 

yunonlarning g‘alabasi bilan tugadi. Forslar ustidan g‘alaba 

Afina strategi Femistoklning dengiz va moliya islohotlari nati-

jasida yuz berdi. Mil.avv. 483-yilda yunonlar katta dengiz floti 

qurishga rozi bo‘ldilar. Bu ulkan mablag‘ni talab qilar edi. Fe-

mistoklning boshqaruvi davrida Afina kumush konlaridan katta 

daromad qilgan. Olingan foyda qadimgi odat bo‘yicha fuqarolar 

yunon-fors urushlari o‘rtasida taqsimlanishi lozim edi. Femis-

tokl fuqarolarga bu pulni taqsimlashdan voz kechib, mablag‘ni 

davlat ehtiyojlariga beg‘araz berishni taklif qildi. Afina harbiy 

dengiz floti qurish uchun yetarli pul mablag‘iga ega bo‘ldi. 

Mil.avv. VI asr oxirida Yunonistonda polis tizimining shaklla-

nishi tugadi. Uncha katta bo‘lmagan mustaqil shahar – davlat-

lar shakllandi. Mil.avv. VI asr oxirida qadimgi Sharqning kat-

ta qismini birlashtirgan qudratli Ahmoniylar davlati va yunon 

dunyosiga o‘zining madaniy-siyosiy ta’sirini o‘tkaza boshladi. 

Mil.avv. V asr oxirida forslar Kichik Osiyodagi barcha yunon 

shaharlari va Lidiya podsholigini bosib oldilar. 

Qudratli Ahmoniylar Bolqon yarim orolidagi yunon-sha-

har davlatlarini bosib olishni rejalashtirdi. Mil.avv. 490-yil 

fors qo‘shinlari kemalarda Egey dengizidan o‘tib, Attikaga Afi-

nadan 42 kilometr uzoq likdagi Marafon tekisligiga kelib tush-

di. Marafon tekisligida forslar bilan yunon qo‘shinlari o‘rtasida 

shiddatli jang bo‘ldi. Jangda forslar yengildi. Mil.avv. 480-yil-

da podsho Kserks katta qo‘shin va flot bilan Dardanell bo‘g‘ozi 

orqali kemalardan yasalgan suzuvchi ko‘prik orqali o‘tib, Shi-

moliy Yuno nistonni jangsiz egalladi. Sparta podshosi Leonid 

boshchiligida fivalik va fespiylik jangchilar fors qo‘shinini O‘rta 

Yunonistonga o‘tkazmaslik uchun Fermopil darasida jang qilib 

halok bo‘ldi. Forslar Attika viloyatini egalladilar. Salamin oroli 

yonida yunonlarning birlashgan floti fors floti bilan to‘qnashdi. 

Afina strategi yoshi endigina 30 dan o‘tgan Femistokl Salamin 

oroli  yonida  fors  floti  bilan  jangda  o‘zining  harbiy  qobilyatini 

---

377

namoyon qildi. Jang yunonlarning birlashgan floti g‘alabasi bi-

lan tugadi. 

Mil.avv. 479-yilda fors sarkardasi Mardoniy boshliq fors 

qo‘shini Afina shahrini ishg‘ol qilib, Beotiya viloyatiga yurish qil-

di. Fors qo‘shini Asop daryosi qirg‘og‘idagi Plateya shaharchasi 

yonida yunon-shaharlarining birlashgan qo‘shini bilan jang qil-

di. Jangda fors qo‘shini yengilib, qo‘shin sarkardasi Mardoniy 

halok bo‘ldi. Mil.avv. 479–459-yillarda Egey dengizi orollari va 

Kichik Osiyodagi forslar bosib olgan shaharlar ozod qilindi.

Forslar bilan tinchlik shartnomasi mil.avv. 449-yilda Kipr 

orolida Afina elchisi olimpiya o‘yini g‘olibi Kalliy imzoladi. Shart-

nomaga ko‘ra yunonlar Kichik Osiyo satrapliklari va Misrning 

ishlariga aralashmaydi. Forslar esa Egey dengizi va bo‘g‘ozlarga 

harbiy  flotni  kiritmaydi.  Kichik  Osiyodagi  yunon  koloniyalari 

va Egey orollaridagi yunon shaharlari mustaqilliklarini saqlab 

qoldilar.