I bob. Mexanik harakat haqida umumiy ma’lumotlar 1-§. Jismlarning harakati mexanik harakat

II BOBGA OID QO‘SHIMCHA MASHQLAR
1.  Velosiрed  tekis  harakatlanib,  10  minutda  3  km  yo‘lni  bosib  o‘tdi. 
Velosiрedning  tezligini  m/s  va  km/soat  birliklarida  toping.
2.  80  km/soat  tezlik  bilan  ketayotgan  avtomobil  45  minutda  qancha  yo‘lni 
bosib  o‘tadi?
3.  O‘quvchining  uyidan  maktabgacha  bo‘lgan  masofa  500  m  ga  teng. 
O‘quvchi 2,5 km/soat tezlik bilan yursa, maktabga necha minutda yetib boradi?
4.  Mototsiklning  tezligi  72  km/soat,  uning  harakatiga  qarshi  esayotgan 
shamolning  tezligi  esa  5  m/s.  Mototsiklga  nisbatan  shamol  tezligi  qancha? 
Shamol  mototsikl  harakati  yo‘nalishida  bo‘lsa-chi?
5.  Ikki  poyezd  bir-biriga  tomon  90  km/soat  va  72  km/soat  tezlik  bilan 
harakatlanmoqda.  Ikkinchi  poyezddagi  yo‘lovchi  birinchi  poyezd  uning 
yonidan 6 s davomida o‘tganligini aniqladi. Birinchi poyezddagi yo‘lovchining 
yonidan  esa  ikkinchi  poyezd  8  s  davomida  o‘tganligi  ma’lum  bo‘ldi.  Har 
ikki  poyezdning  uzunligini  toping. 
6.  Qayiqning  suvga  nisbatan  tezligi  daryo  oqimining  tezligidan  3  marta 
katta.  Ikki  punkt  orasidagi  masofani  qayiqda  oqimga  qarshi  suzib  o‘tish 
uchun  oqim  bo‘yicha  o‘tishga  qaraganda  necha  marta  ko‘p  vaqt  ketadi?
7.  Avtomobil  dastlabki  10  s  da  150  m,  keyingi  20  s  da  500  m  va  oxirgi 
5  s  da  50  m  yo‘l  yurdi.  Yo‘lning  har  qaysi  qismidagi  va  butun  yo‘ldagi 
o‘rtacha  tezliklarni  km/soat  hisobida  toping.
8.  Poyezd  harakatlana  boshlagandan  keyin  10  s  o‘tganda  36  km/soat 
tezlikka  erishdi.  Shunday  tekis  tezlanuvchan  harakat  qilayotgan  poyezdning 
tezligi  qancha  vaqt  o‘tgach  72  km/soat  ga  yetadi?
9.  Qiya  novdan  tinch  holatidan  boshlab  dumalab  tushayotgan  sharcha 
birinchi  sekundda  8  sm  yo‘l  o‘tdi.  Sharcha  3  sekund  davomida  qancha  yo‘l 
o‘tadi?
10. 34-rasmda tasvirlangan υ
0
 > 0 uchun tezlik grafigidan jismning t = 5 s 
da  bosib  o‘tgan  yo‘lini  hisoblang.
11. Avtomobil tinch holatidan 5 m/s
2
 tezlanish bilan harakatlana boshlab, 4 s 
davomida  qancha  yo‘lni  bosib  o‘tadi?  Shu  vaqtda  u  qanday  tezlikka  erishadi?

---

54
Kinematika asoslari
12. 34-rasmda tasvirlangan υ
0
 = 0 uchun tezlik grafigidan jismning t = 5 s 
da  bosib  o‘tgan  yo‘lini  hisoblang.
13.  Ma’lum  balandlikdan  qo‘yib  yuborilgan  jism  yerga  erkin  tushmoqda, 
deylik.  U  qancha  vaqtda  80  m/s  tezlikka  erishadi?  Ushbu  va  keyingi 
masalalar da  g  =  10  m/s
2
  deb  olinsin. 
14.  Jism  ma’lum  balandlikdan  5  m/s  tezlik  bilan  pastga  tik  otildi.  5  s 
dan  keyin  jism  qanday  tezlikka  erishadi?
15. Tinch holatda turgan vertolyotdan tashlangan yuk 12 s da yerga tushdi. 
Yuk qanday balandlikdan tashlangan va u qanday tezlik bilan yerga urilgan? 
Havoning  qarshiligi  hisobga  olinmasin?
16. Avtomobil 30 km masofani 15 m/s tezlikda, 40 km masofani 1 soatda 
bosib  o‘tdi.  Avtomobil  butun  yo‘l  davomida  qanday  o‘rtacha  tezlik  bilan 
harakat  qilgan?
17.  Quyidagi  rasmda  keltirilgan  grafiklarni  tahlil  qilib,  ikki  xil  harakatni 
o‘zaro taqqoslang. Undan harakat haqida qanday ma’lumotlarni aniqlay olasiz 
(harakat  turi,  boshlang‘ich  tezlik,  tezlanish,  harakatlanish  vaqti)?
0             2          4          t,s
0             2          4          t,s
0             2          4          t,s
0             2           4          t,s
10
5
10
5
10
5
10
5
I
II
υ, m/s
υ, m/s
υ, m/s
υ, m/s
υ, m/s
υ, m/s
0             2          4          t,s
0             2          4          t,s
10
5
10
5
I
II
I
II
I
II
I
II
I
II
a)
e)
b)
f)
d)
g)

---

55
II bob. To‘g‘ri chiziqli harakat
0             2           4          t,s
0             2           4          t,s
0             2          4          t,s
0             2          4          t,s
0             2          4          t,s
0             2          4          t,s
10
5
10
5
10
5
10
5
10
5
10
5
υ, m/s
υ, m/s
υ, m/s
υ, m/s
υ, m/s
υ, m/s
I
II
I
I
I
I
I
II
II
II
II
II
h)
k)
i)
l)
j)
m)
18. Yuqoriga vertikal otilgan jism tepaga ko‘tarildi va qaytib pastga tushdi. 
Bu harakatga tegishli ko‘chish, yo‘l, tezlik va tezlanishning vaqtga bog‘liqlik 
grafigi  quyidagi  rasmda  keltirilgan.  Grafiklarni  tahlil  qilib,  ularning  har  biri 
qaysi bog‘lanishga mos kelishini toping.
?
0
t
a
b
c
d
t
t
t
0
0
0
?
?
?

---

56
Kinematika asoslari