I bob. Mexanik harakat haqida umumiy ma’lumotlar 1-§. Jismlarning harakati mexanik harakat


Jismning harakati yoki tinch holati qaysi jismga nisbatan kuz a-



Download 2,62 Mb.
Pdf ko'rish
bet4/212
Sana29.12.2021
Hajmi2,62 Mb.
#84192
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   212
Bog'liq
fizika 7 uzb

Jismning harakati yoki tinch holati qaysi jismga nisbatan kuz a-
tilayot        gan  bo‘lsa,  o‘sha  jism  sanoq  jism  deb  ataladi.
3-rasmda  yerga  nisbatan  10  m/s  tezlik  bilan  ke-
tayotgan  platforma  ustida  shu  yo‘nalishda  1  m/s 
tez lik  bilan  ketayotgan  odam  tasvirlangan.  Bu 
odamning  harakati  uchun  platforma  sanoq  jism  deb 
olinsa, uning tezligi 1 m/s bo‘ladi. Agar sanoq jism 
sifatida  Yer  tanlab  olinsa,  odamning  tezligi  11  m/s 
bo‘ladi  (10  m/s  +  1  m/s  =  11  m/s).  Yo‘lda  ketayotgan  avtomobil,  poyezd 
va  bosh qa larning  harakatida  sanoq  jism  sifatida  Yer  shari  o‘rniga  uning 
sirtida  qo‘zg‘almas  holatda  joylashgan  bino,  daraxt  kabilarni  olish  mumkin. 
Masalan,  avtomobilning  harakati  yo‘l  yoqasidagi  daraxtga  nisbatan  ku za-
tilayotgan  bo‘lsa,  ayni  paytda  shu  daraxt  sanoq  jism  deb  olinadi.
3-rasm.
 Platforma ustidagi 
odam harakati nisbiydir


10
Kinematika asoslari
Sanoq sistemasi
Jismning  mexanik  harakati  haqida  to‘liq  ma’lu-
mot  berish  kerak  bo‘lsin.  Masalan,  avtomobil 
shaharning A punktidan B punktiga borishini tahlil 
qilaylik.  Uning  tekislikdagi  hara katini  ifodalash 
uchun  quyidagi  usuldan  foydalanishimiz  mumkin. 
Shahar  xaritasini  olib,  unda  harakat  boshlangan 
A punkt, ya’ni sa noq jismni topamiz (4-rasm). Shu 
nu q tadan  o‘tuvchi  G‘arbdan  Sharqqa  va  Janub-
dan  Shimolga  yo‘nalgan  ikkita  masshtabi  ko‘r     -
satilgan  o‘q  o‘tkazamiz.  Bu  bilan  ikki  o‘l chamli 
koordinatalar  sistemasini  hosil  qilamiz.  Avtomobil 
yurgan  ko‘chalar  bo‘yicha  chiziq  o‘tkazsak,  avto mobilning  koordinatalar 
boshiga  nisbatan  harakat  yo‘li  chizmasini  ifodalagan  bo‘lamiz.  Endi  harakat 
davomida  avtomobilning  koordinatalar  boshiga  nisbatan  qayerda  va  qachon 
bo‘l gani  aniq  ko‘rsatilsa,  harakat  haqida  batafsil  ma’lumot  berilgan  bo‘ladi.
Agar  parvozdagi  raketaning  koordinatalarini ifodalamoqchi  bo‘lsak,  uning
balandlik  bo‘yicha  harakati  haqidagi  ma’lumotlarni  ham  ko‘rsatishimiz 
kerak  bo‘ladi.  Buning  uchun  tekislikdagi  koordinatalar  sistemasida  yuqoriga 
yo‘nalgan  va  koordinata  boshidan 
o‘tuvchi  perpendikulyar  o‘q  o‘t ka   za  miz. 
Natijada  uch  o‘lchamli  koordinatalar  sistema  si  hosil  bo‘la di.
Raketaning  harakatini  to‘liq  ifodalash  uchun  uchta  parametr  ko‘r sa tiladi:
1)  sanoq  jism  (bu  misolda  Yer  shari  olina  di);
2)  koordinatalar  sistemasi  (koordinata  markazi  Yer  sharida  raketa  uchgan
joydagi  nuqtaga  joylashtiriladi);
3)  vaqt  sanog‘i  (raketa  uchish  trayektoriyasining  ma’lum  bir  nuqtasida 
qaysi  vaqtda  bo‘lgani).

Download 2,62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   212




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish