I bob. Mexanik harakat haqida umumiy ma’lumotlar 1-§. Jismlarning harakati mexanik harakat

Sanoq jism, unga bog‘liq koordinatalar sistemasi va shu 
harakatning vaqt sanog‘i birgalikda sanoq sistemasini tashkil 
etadi
.
Masalan,  «Lasetti»  avtomobili  uydan  chiqib,  10  minutda  shimol 
yo‘nalishida  8  km  masofani  bosib  o‘tgan  bo‘lsin.  Bunda  «Lasetti»ning  uyda
bo‘lgan  tinch  holati  ham,  yo‘ldagi  harakati  ham  Yerga  nisbatan  qaraladi. 
«Lasetti»  uchun Yer  qo‘zg‘almas  bo‘lib,  sanoq  jism  hisoblanadi.  Haydovchi
soati  va  avtomobilning  spidometri  yordamida  10  minut  davomida  avtomobil
qancha  masofani  bosib  o‘tganini  aniqlashi  mumkin.  Bunda  uy  –  koordinata 
4-rasm. 
Avtomobil 
harakatini ikki o‘lchamli 
koor di na tada ifodalash
y
A
0
B
x

---

11
I bob. Mexanik harakat haqida umumiy ma’lumotlar
boshi,  undan  8  km  uzoqlashish  masofasi  esa  koordinata  boshiga  nisbatan 
bosib  o‘tilgan  yo‘l  hisoblanadi.  Bunda  «Lasetti»ning  harakatida  Yer  – 
sanoq  jism,  uy  –  koordinata  boshi,  haydovchidagi  soat  –  jismning  harakat 
vaqtini  o‘lchaydigan  asbobdir.  Ular  birgalikda  sanoq  sistemasini  tashkil 
etib,  bu  harakat  haqidagi  ma’lumotlarni  to‘liq  ifodalashga  yordam  beradi.