Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №27 (том 6)

Maktabdagi axloqiy-ma’naviy tayyorgarlik
mazmuni o'quvchi tutgan o'rindan kelib 
chiquvchi bola shaxsi va xulqiga qo'yiladigan talablariga nisbatan aniqlanadi. Bu 
talablar: 
1.
Tartibli va intizomli bo'lish; 
2.
O'quv jarayonini mustaqil va mas’uliyatli bajarish; 
3.
O'z xatti-harakati va faoliyatini boshqarish; 
4.
O'qituvchi va o'quvchilar bilan o'zaro munosabatlarda madaniy xulq qoidalariga 
rioya qilish; 
5.
Maktab mulkiga tartibli va ehtiyotkorona munosabatda bo'lish. 
Maktab o'quvchidan
 
aqliy faoliyatning murakkabroq shakllarini, axloqiy-irodaviy 
sifatlarning yuksakroq rivojlangan darajasini, o'z xatti-harakatini boshqarish 
qobiliyatini, katta ishchanlik qobiliyatini talab qiladi
.
Maktabga axloqiy-irodaviy tayyorgarlik – bola ongi va axloqiy-hissiy rivojining 
muayyan darajasi bilan hamifodalanadi. Bunda bolaning ijtimoiy-hissiy rivojlanishi 
kattalar va tengdoshlariga nisbatan o'zaro hurmat bilan qarash, kattalar bilan muloqot 
qilish doirasini kengaytirish, taassurotlari bilan o'z hissiyotlarini o'rtoqlasha olish nizoli 
vaziyatlardan mustaqil chiqa olish, jamoada o'zini tuta bilish va o'z xatti-harakatini 
tanqidiy baholay olish kabi axloqiy hissiyotlar va axloqiy o'z-o'zini anglash bola 
tomonidan o'quvchining yangi ijtimoiy-psixologik mavqeyini ko'tarinki ruh bilan 
qabul qilishni, o'quv mashg'ulotlarini bajarishning muhimligini tushunishni 
ta'minlaydi. 
Bolalarni maktab ta’limiga aqliy jihatdan tayyorgarligining ahamiyati o'quv 
faoliyatining yetakchi turi hisoblanadi. Bu o'quvchilardan jiddiy aqliy mehnatni, aqliy 
qobiliyatni va bilish foaliyatini talab qiluvchi o'quv jarayonida kelib chiqib belgilanadi.
Maktabga aqliy tayyorgarlik
 
q
uyidagi ko'nikmalar asosida amalga oshiriladi: 

Nutq, o'qish va savodga tayyorgarlik; 

Bilish jarayoni: atrof-olam to'g'risidagi bilimga ega bo'lish va uni anglash. 

Elementar matematik bilim va ko'nikmalar; 

---

95 

Tasviriy faoliyat; 

Musiqa. 

Nutq o'stirishda: 

Nutqning tovush madaniyatini shakllantirish; 

Lug'at ustida ishlash; 

Nutqning grammatik tuzilishini shakllantirish; 

Bog'lanishli nutqni shakllantirish; 

Ijodiy hikoya qilish; 

Badiiy adabiyot bilan tanishtirish ishlari olib boriladi. 
Maktabga psixologik tayyorgarlik
tushunchasi maktab ta'limi nuqtayi nazaridan 
1-sinfga qadam qo'yayotgan bola psixik rivojlanishidagi muhim sifat 
ko'rsatkichlarining majmuasi bo'lib hisoblanadi. Bu tayyorgarlik bolaning o'qishga 
intilishi, o'quvchi bo'lish ishtiyoqida bilish faoliyati va tafakkur operatsiyalarining 
yetarlicha yuqori darajasi, bolaning o'quv faoliyati elementlarini egallash, iroda va 
ijtimoiy rivojlanishning muayyan darajasida namoyon bo'luvchi asoslangan 
tayyorgarlikni o'z ichiga oladi. 
Bolalarni maktab ta’limiga tayyorlashda maktabgacha ta’lim muassasasida 
tashkil etiladigan ta’lim-tarbiyaviy jarayonlar o'ziga xos xususiyatga ega.
Bu o'ziga xoslik maktab ta’lim- tarbiya ishlaridan nusxa ko'chirish emas, balki 
bolalarning maktabda muvaffaqiyatli o'qishi uchun zarur bo'ladigan og'ishmay 
shakllantirishga mo'ljallangan faoliyat va xulq- atvorni maxsus tashkil etishdir. 
Maktab ta’limiga tayyorlashda bolalar faoliyatini tashkil etishning ahamiyati 
shundaki, zaruriy faoliyatning barcha turlarini yanada takomillashtirish va shu 
asosda qimmatli ma'naviy sifatlar: mustaqillik, uyushganlik, jamoatchilikni 
shakllantirish, maktab yoshidagi bolalarni tarbiyalashning asosiy vazifalaridan 
hisoblanadi. Faoliyatga qatnashish maktabgacha yoshdagi bolalar shaxsini 
shakllantiradi.Tarbiyachining rahbarligi faoliyat mazmunini va uni amalga oshirish 
usullarini yanada boyitishga, faoliyatni birgalikda rejalashtirish, faoliyat 

---

96 
jarayonida hamkorlik hissi, umumiy intilishlar bilan ma'lum natijalarga erishish 
xulosalarini shakllantirishga yo'llangan bo'ladi.