Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №27 (том 6)

Germaniya, Latviya va Litvada kattalar ta’limi.
2018-yilda Norbert 
Gruyenwald, Julija Melnikova, Andreas Ahrens va Jelena Zascerinska kabi Yevropa 
olimlari Germaniya, Latviya va Litva(keyingi o‘rinlarda “hamkor mamlakatlari” deb 
yuritiladi)da “Katta yoshdagi o‘qituvchilarning axborot kommunikatsiya 
texnologiyalari kompetensiyalari” loyihasi doirasida tadqiqot o‘tkazib, maqola e’lon 
obespechenie-modernizatsii-professionalnogo-obrazovaniya-otchet-o-nauchno-issledovatelskoy-rabote-
gosudarstvennogo
 
9
Клишевич Н. С., Хацкевич О. В. Республиканский институт высшей школы, Минск, Беларусь 
http://nihe.bsu.by/images/2020/3-section.pdf
 
10
Клишевич Н. С., Хацкевич О. В. Республиканский институт высшей школы, Минск, Беларусь 
http://nihe.bsu.by/images/2020/3-section.pdf
 

---

82 
qilishgan
11
. 
Ushbu 
maqolada kattalar ta’limida axborot kommunikatsiya 
texnologiyalarini joriy qilish va o‘qitish muammolari aspektini qamrab oluvchi AKT 
ta’limidagi asosiy tushunchalar haqida nazariy tushuncha berilgan. Kattalar ta’limida 
AKTni o‘qitish hamda o‘qitishni qo‘llab-quvvatlash uchun qo‘llaniladigan yondashuv 
va usullar ham joriy etilgan. 
Hamkor mamlakatlarda “kattalar ta’limi” atamasi bir nechta maqsadlarga ega 
bo‘lgan kattalar uchun mo‘ljallangan ta’lim harakatlarining kombinatsiyasini 
anglatadi, jumladan: 

umrbod ta’lim; 

o‘quv dasturini o‘rganish uchun ikkinchi imkoniyat; 

mehnat bozoriga integratsiyalashish uchun foydali bo‘lgan asosiy bilimlar; 

kasbiy qayta tayyorlashga qaratilgan bilimlarni yangilash; 

boshqa norasmiy ta’lim. 
Shu sababli, kattalar ta’limi barcha katta yoshli mutaxassislar o‘zlarining malaka 
va ko‘nikmalarini yangilashlari va oshirishlari kerakligiga asoslanadi. Hamkor 
mamlakatlarda kattalar uchun ta’lim ikkinchi darajali sertifikatga ega bo‘lish uchun 18 
yoshdan oshgan va ish qidirayotgan yoki allaqachon ishlayotgan kattalarga 
mo‘ljallangan. Umuman olganda, hamkor mamlakatlarda katta yoshlilar ta’lim doirasi 
quyidagi uchta asosiy yo‘nalishda tasniflangan: 

rasmiy kattalar ta’limi; 

kattalar uchun norasmiy ta’lim; 

o‘z-o‘zini tarbiyalash (norasmiy ta’lim). 
Rasmiy kattalar ta’limi umumiy ta’lim, kasb-hunar ta’limi va oliy ta’limni o‘z 
ichiga oladi. Mazkur ta’lim jarayonlarining barchasi tegishli muassasalarda amalga 
oshiriladi. Kattalar uchun gimnaziyalar, kasb-hunar maktablarining maxsus bo‘limlari, 
11
Norbert Gruenwald, Julija Melnikova, Andreas Ahrens, Jelena Zascerinska 1th ICEBE & 7th ICIE & PEESA III 
INTERNATIONAL CONFERENCE ON ENGINEERING AND BUSINESS EDUCATION, INNOVATION AND ENTREPRENEURSHIP 
AND CAPACITY BUILDING IN HIGHER EDUCATION At: Szczecin, Poland. 
https://www.researchgate.net/publication/328404229_Adult_educators'_ICT_competence_and_ways_for
_its_development
  

---

83 
oliy o‘quv yurtlarining ixtisoslashtirilgan bo‘limlarida o‘qish va diplomga ega bo‘lish 
bilan tugaydi. 
Kattalar uchun norasmiy ta’limning asosiy maqsadi insonga umrbod ta’lim olish 
uchun sharoit yaratish, bilish ehtiyojlarini qondirish, yangi bilimlar berish hamda oldin 
egallagan bilim va malakalarini oshirishdan iborat. 
O‘z-o‘zini tarbiyalash (norasmiy ta’lim) – bu o‘z-o‘zini boshqarishning tabiiy 
kundalik jarayoni bo‘lib, uni oldindan rejalashtirish shart emas, balki kishining shaxsiy 
motivlari, kasbiy yoki oilaviy sharoitlariga bog‘liq bo‘lishi mumkin. 
Hamkor mamlakatlarda kattalar ta’limida AKTning ahamiyatini aniqlash 
yuzasidan so‘rovnoma o‘tkazilganda respondentlarning deyarli barchasi kattalar 
ta’limida AKTning o‘rni muhimligini takidlashgan va kattalar ta’limi samaradorligini 
oshirishiga ishonch bildirishgan. Hamkor mamlakatlardagi respondentlarning deyarli 
uchdan ikki qismi faoliyatlari davomida doimo AKTdan foydalanishlari aniqlangan. 
Barcha hamkor mamlakatlardagi respondentlarning asosiy qismi o‘quv materiallarini 
tayyorlashda, boshqalar bilan onlayn muloqot qilishda, ma’lumotlarni izlab topishda, 
yig‘ishda hamda internetdan ma’lumotlarni qidirish, o‘quv materiallari va resurslarini 
to‘plash uchun AKTdan foydalanadi. 
Boshqa asosiy faoliyatlar virtual o‘quv muhitlari, o‘quv platformalaridan 
materiallarni yuklab olish, ko‘rish, o‘rganish, mashqlar va vazifalarni tayyorlash, 
o‘quv jarayoni uchun o‘quv materiallari, taqdimotlar tayyorlash uchun ilovalardan 
foydalanish kabilardan iborat. Shuningdek, katta yoshli o‘rganuvchilar ba’zi o‘quv 
dasturlari yoki o‘quv maqsadlarida ilovalardan, uyga topshiriq va vazifalarni bajarish 
uchun 
muayyan 
dasturlardan 
foydalanishlari 
ma’lum bo‘lgan. Hamkor 
mamlakatlardagi respondentlarning asosiy qismi o‘zaro o‘rganish jamoalarida yoki 
guruh ishlarida AKTni qo‘llash, o‘quv maqsadlari va uyga topshiriqlarni bajarishda 
muayyan ilova va dasturlardan foydalanish shuningdek, maxsus jihozlardan (masalan, 
interfaol doska, noutbuk, proyektor va boshqalar) foydalanish, multimedia 
vositalari(raqamli video, audio uskunalar) orqali o‘rganish muhim deb hisoblashgan. 
Germaniyada katta yoshlilarni o‘qitishda eng muhimi AKTdan qanday (mavzuga 
oid AKTdan foydalanish: o‘quv qo‘llanmalari, simulyatsiyalar va h.k.) foydalanishni 

---

84 
bilishga, keyin esa multimedia vositalaridan (raqamli video, audio jihozlardan) qanday 
foydalanish kerakligiga e’tibor qaratish lozimligini ta’kidlaydilar. Shuningdek, o‘quv 
jarayonida texnik jihozlardan (masalan, interaktiv doska, noutbuk, proyektor va 
boshqalar), internet tarmog‘idan (masalan, veb-saytlar yaratish, videokonferensiya va 
h.k.) samarali foydalanishni bilish o‘quv samaradorligi qanchalik yuqori bo‘lishini 
belgilaydi. 
Xulosa.
Yuqorida olib borilgan tahlillar natijasida shunday xulosaga kelish 
mumkin. AKTning jadal rivojlanishi nafaqat ta’limga balki sanoat, ishlab chiqarish, 
xizmat ko‘rsatish, savdo-sotiq kabi juda ko‘plab yo‘nalishlarga kirib bordi. Hozirda 
xorijiy davlatlarda kattalar ta’limida axborot kommunikatsiya texnologiyalaridan 
foydalanish jadal rivojlangan. Bugungi kunda kattalar ta’limida xususan pedagoglar 
malakasini oshirish jarayonida axborot kommunikatsiya texnologiyalarining o‘rni 
katta ahamiyatga ega ekanligini ko‘rish mumkin. Jumladan, xorij olimlari 
tadqiqotlarida katta yoshlilar malakasini oshirish, kasbiy qayta tayyorlash va kasbga 
o‘qitish masofadan amalga oshirish yo‘lga qo‘yilganligini, kattalar o‘zlari xohlagan 
kurslarda onlayn o‘qishlari mumkinligini ko‘rish mumkin.
Janubiy Koreya kattalar ta’limidan o‘rganish mumkin bo‘lgan jusa ko‘p yaxshi 
sifatlar mavjud. Ushbu davlat kattalar ta’limi o‘quv dasturlari katta yoshlilarning 
qiziqish va ehtiyojlaridan kelib chiqib tuzilishi ta’lim sifatining yuqori bo‘lishiga ta’sir 
qilmay qolmaydi. Ta’lim oluvchilar yuqorida nomlari keltirilgan davlatlar kattalar 
ta’limida masofaviy ta’lim shakllari, onlayn platformalar va ta’limiy veb saytlar va 
ijtimoiy tarmoqlar orqali o‘rganishini ko‘rish mumkin. Nafaqat kattalar ta’limi balki 
ta’lim sohasining barcha bosqichlarida axborot kommunikatsiya texnologiyalaridan 
foydalanish muhim ahamiyatga ega.