Guliston davlat universiteti biologiya kafedrasi rivojlanish biologiyasi fanidan

Yo’ldosh turlari
. Embrionning ona organizmidan oziq moddalar bilan 
ta‘minlanishi har xil shuning uchun yo‘ldoshning quydagi turlari bo‘ladi. : 
1. Epitelixorial yo‘ldosh, u yarim yoki chala yoki yo‘ldosh deb ataladi. Bunday
yo‘ldoshda vorsinka o‘simtalari yaxshi rivojlanmaydi. Va faqat do‘ngsimon bo‘lib , 
bachadoning shilimshiq qavatiga botib kiradi. Tug‘ishi vaqtida vorsinkalar 

---

53 
bachadonga zarar etkazmaydi, o‘z chuqurchalardan chiqadi. Tug‘sh og‘riqsiz va qon 
ketishsiz o‘tdi. Bunday yo‘ldosh cho‘chqa ot, tuya. Lemur, kitsimonlar va boshqa 
hayvonlarda uchraydi. 
2. Desmoxorial yoki birikturuvchili to‘qimali yo‘ldosh vorsinkalarning ko‘pligi 
bilan epiteli xorial yo‘ldoshlari farqlanadi. Xorion vorsinkalari bilan birikan joyda
bachadon shilimshiq qobig‘ning epiteliysi yemiriladi. Tarmoqlanib ketgan 
vorsinkalar epiteliydan o‘tib, birikturuvchi to‘qimaga botadi va ona qon tomirlariga 
yetib boradi. Bunday yo‘ldosh kat elidon deyilib, embrionning dastalabki davrida
embironga nisbatan 20 marta katta bo‘ladi. Bunda y yo‘ldosh kavsh qaytaruvchilarga 
xosdir.
3. vazoxorial yoki endo teli xorial yo‘ldosh hosil bo‘lishda bachadon shilimshiq
epiteliysi ham, birukturuvchi to‘qima ham yemiriladi hamda vorsinkalar qon 
tomirlariga yetib bradi. Qon tomirlari vorsinkalar oldida kengayadi. Ona qon 
embrioni qondan yupqa endotelial hujayralari bilan ajralib turadi. Shuning uchun 
oziq modda va gazlar almashinuvi qiyinchiliksiz sodir bo‘ladi. Bunday yo‘ldosh 
sutemizuvchilarda hosil bo‘ladi.
4. Gemoxorial yo‘ldosh hosil bo‘lishda bachadonda chuqur o‘zgarichlar sodir 
bo‘ladi. Bunday yo‘ldosh hasharotho‘rlar, kemuruvchilar, barcha primatlar va 
odamlarda uchraydi. Bachadondagi bezlar yo‘qoladi., birukturuvchi to‘qima va qon
tomirlarining devori yemiriladi. Yemirilgan to‘qimalar o‘rnida tomirlardan
quyulgan qon bilan katta bo‘shliqlqr hosil bo‘ladi. Xarion vorsinkalari qon bilan 
yuvilib turadi va undan oziq moddalarni so‘rib oladi. Vorsinkalarning tomirlari bilan 
bachadon o‘rtasida to‘g‘ridan to‘g‘ri aloqa o‘rnatilmaydi, moddalar almashinuvu 
vorsinkalarning yupqa devori orqali sodir bo‘ladi. Embrion bilan ona organizmi
o‘rtasidagi yaqin aloqa bo‘lgani uchun tug‘ush davrida bachadon devori ancha 
qismining tirilishi va ancha qon ketishi bilan amalga
Yuqorida ko‘rinib chiqilgan yo‘ldoshning barcha turlarida ona va embrion qoni 
o‘zoro qo‘shilmaydi. Agar bu qonlar qo‘shlisa, har ikkala organizim uchun ham 
havflidir
 
 
 
 
 
 
 
 

---

54