3-mavzu. O‘rta asrlardagi pedagogik fikrlar (VII-XIV asrlar). Reja

ARASTU 
(ARISTOTEL) 
(Miloddai avvalgi 384-322 yillar) 
Arastu Frakiyaning Stagira shah rida tug‘ilgan. Shu tufayli ba’zan Arastuni Stagirit 
deb ham atashadi. 
Arastuning otasi Nikomax Makedoniya hukmdori Amnnt II ning shaxsiy tabibi 
bo‘lgan. Arastu Makedoniyaning bo‘lg‘usi hukmdori Filipp bilan bolaligidanoq 
birga o‘ynab katta bo‘lgan. U 17 yoshidan 37 yoshigacha (367-347 yillar) faylasuf 
Aflotunning Akademiyasida tahsil olgan. 
Miloddan avvalgi 343 yildan boshlab Arastu Iskandar Maqduniy (Aleksandr 
Makedonskiy)ga murabbiylik qila boshlaydi. 
Iskandar Maqduniy hukmdorlik taxtiga o‘tirgach, o‘z ustozi va do‘stiga atab 
haykal barpo etadi. Bu haykalning poyida shunday 
yozuvlar bor edi: "Iskandar ushbu yodgorlikni Nkomaxning o‘g‘li buyuk 
donishmand va avliyo Arastu xotirasiga o‘rnatdi " 
Sharq asotirlarida yozilishicha, bir kupi Iskandar Zulqarnayndan so‘raydilar: 
— Ne sababdan ustozing Arastuni otang Sulton Faylaqus (Filipp)dan ham a’lo 
ko‘rasan? 
Shoh Iskandar shunday javob qaytaradi: 
— Otam mening jismimni tarbiyalab, osmondan yerga olib tushdi. Ustozim Arastu 
esa mening ruhimni tarbiya qilib, yerdan osmon qadar yuksaltirdi. 
Miloddan avvalgi 336 yilda Arastu Afina shahrida o‘zining xususiy maktabini 
ochdi. Bu ilmgoh kurash maktablari qatorida va Afinaning shimoliy darvozasidagi 
Likey maydonlariga tutash yerda joylashgandi. 
* * * 
Tabiat o‘zini o‘zi davolovchi odamga o‘xshaydi. 
* * * 
Puh tanasiz emas, tana ham emas, deguvchilar to‘g‘ri yo‘l tutadilar.
Chunki ruh tana emas va ayni vaqtda tanada makon topgan bir narsadir. 
* * * 
Tafakkur va fikrlash aynan bir narsa bo‘lib, hap ikkisi ham mohiyatdan ayridir. 
* * * 
Xudbinlik o‘zini o‘zi sevish bilan emas, bu sevgining meyordan ortib ketishi bilan 
belgilanadi. 
* * * 
Vijdon olijanob insonning odil hakamidir. 
* * * 
Ranj va alam chekmay, huzurlanmay ezgu ishlarni amalga oshirish mumkin emas. 
* * * 
Ma’lum bir axloqiy sifatlarga ega bo‘lmay turib, chunonchi, munosib inson 
bo‘lmay turib, ijtimoiy hayotda harakat qilib bo‘lmaydi. 
* * * 
Maqsad emas, balki unga yetish vositalari hal qriluvchi o‘rnini egallaydi. 
* * * 
Oshna-og‘aynilari mo‘l odamning do‘sti bo‘lmaydi. 

---

* * * 
Har bir ishning boshlanishi shu ishning deyarli yarmi bajarilgani bilan barobardir. 
* * * 
Arastu o‘z falsafasini hech qachon metafizika deb atamagan. Umuman, uning 
zamonasida bunday atama bo‘lmagan. Bu yangi so‘zni milodsan avvalgi I asrda 
Iskandariya kutubxonasining qo‘riqlovchisi rodoslik Andronik tasodifan «o‘ylab 
topgan». YA’ni bir kuni Arastuning qo‘lyozmalari o‘ramini javonga taxlash 
chog‘ida u avval tibbiyot haqidagi kitoblarni, keyin esa falsafiy mazmundagi 
asarlarni tartib bilan joylashtiradi. «Keyin» so‘zi yunoncha «meta» degan ma’noni 
anglatadi. Shu tariqa metafizika so‘zi paydo bo‘ldi («meta» — keyin, «fyuzik» — 
lotincha tabiiyot ma’nosini bildiradi). Bir qarashda tasodifan yuzaga kelgan bu so‘z 
buyuk taqdir «egasi» bo‘ldi.