Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти

Четан деворлар ва шитларнинг
ҳар-хил вариантлари гавронлардан 
тўқилган енгил тўғриловчи иншоотлар катта гуруҳини ташкил этади (7.22 -
расм,а,b,d,e,f,g). Улар чуқурлик 1,5 м гача оқим тезлиги 1,5 м/с гача бўлганда 
қўлланилади.
Шох-шаббали иншоотлар
 (7.22 - расм,ж,з) асосан оқимда тезликларни 
ва сув сарфларини қайта тақсимлаш, оқим харакатига қаршилик кўрсатиб 
чўкиндиларни тўплаш ва ушлаб қолиш учун хизмат қилади. Бундай иншоотлар 
орқали саёзликлар бартараф этилади, ён томондаги шахобчаларда чўкиндилар 

---

307 
тўпланиши учун, қирғоқлар ва ўзанда чуқур жарликлар ҳосил бўлиш учун 
шароит яратилади. Шох-шаббали иншоотлар кўпинча чуқурлик 1.5 м дан 
юқори бўлганда қўлланилади. 
Деворли иншоотлар қозиқларга ўрнатилган тахта кўринишида бўлади 
(7.22 - расм, i). Улар ўзани галечникли ва катта тезликлардаги дарёларда 
қўлланилади. Улардан бўйлама иншоотлар сифатида фойдаланилади ва 
тўғриланадиган трассанинг чегараси буйлаб жойлаштирилади. 
Қозиқли иншоотлар (7.22 - расм.к) шахмат тартибда жойлаштирилган ва 
юқори қисми насадка билан маҳкам бирлаштирилган бир ёки икки (баъзида 
ундан кўп) қаторли қозиқлардан иборат: катта чуқурликларда ва тезликларда 
битта қозиқ ўрнига қозиқлар тўпи қоқилади.
7.22 
- расм. Танасидан сув ўтказувчи иншоотлар турлари ва конструкциялари: а-тиргаксиз бир 
қаторли четан девор; b-тиргаклари орасидаги масофа 1,5...2.5 м ли бир қаторли четан девор; d-
сепояли четан деворли шит, 1,5...2 м масофада ўрнатилган; e-Т-шаклдаги И.А.Шадрин четан девор 
тизими; f-тўрт оёқда ўрнатилган оғир фашина юкланган супургисимон шитлар; h-қозиқларга 
илинган фашинали шитлар; i,j,k –бўйлама ва кўндаланг шох-шаббали иншоотлар; l-қозиқларга 
ўрнатилган тахтали деворли иншоотлар; к-қозиқли полузапрудалар; m-қозиқларга ўрнатилган 
симдан тўқилган стационар иншоот; 1-юк; 2-сим чивиқли арқон; 3-оғир фашина; 4-қирғоқни 
мустаҳкамлаш.