Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maхsus ta’lim vazirligi toshkеnt arхitеktura va qurilish instituti

Ishonchlilik 
Ishonchlilik  oʻlchamning  barqarorligini  anglatadi  (Linn  &  Miller  2005). 
Tasavvur qiling, janob Garsiya oʻzining oʻninchi sinf talabalariga ozuqa kimyosi 
boʻyicha  dars  oʻtmoqda  va  dars  soʻngida  u  oʻqituvchilar  qoʻllanmasidan  test 
mavzular  boʻyicha  baholash  oʻtkazadi.  Ishonchlilik  quyidagi  savollarga 
asoslangan:  Agar  talabalar  vazifani  Juma  yoki  Dushanba  kuni  olganlarida 
ularning  baholari  qanchalik  oʻxshash  boʻlardi?  Agar  janob  Garsiya  boshqa 
                                                 
 
 

---

177 
 
turdagi testlarni tanlaganida yoki boshqa oʻqituvchi testni tekshirganida, baholar 
oʻzgargan  boʻlarmidi?  Baholash  talabalarning  bir  paytdagi  mehnatining  aniq 
oʻlchamlaridan foydalangan holda ular haqda ma’lumot beradi.  
Toki  baholashdagi  natijalar  turli  vaziyatlarda,  turli  baholovchilarda  yoki 
turli  vazifalarda  (xuddi  bir  mazmunli  sohada)  barqarorligicha  qolmasa, 
natijalardagi ishonch pasayadi va talabaning bilimini oshirishda u foydali boʻla 
olmaydi. 
Aniqki,  biz  mukammal  barqarorlikni  umid  qilolmaymiz.  Talabalarning 
xotirasi, diqqati, charchoqliklari, harakatlari va bezovtaliklari oʻzgarib turadi va 
bu ularning ishiga ham ta’sir etadi. Hatto malakali baholovchilar yozma ish, fan 
loyihasi  yoki  ogʻzaki  prezentatsiya  kabi  ishlarni  baholashda  farq  etadilar. 
Shuningdek,  soʻz  tanlash  va  aniq  mavzular  dezayni  ham  talabalar  mehnatiga 
ta’sir etadi. Biroq ba’zi baholash tizimlari boshqalariga qaraganda ishonchliroq 
va  shuningdek  oʻqituvchilar  ishonchlilikni  oshira  oluvchi  bir  qancha 
strategiyalar ham mavjud. 
Birinchidan, koʻproq mavzu yoki vazifalardan iborat baholash tizimining 
ishonchlilik  darajasi  koʻproq.  Buni  tushunish  uchun,  ikkita  test  olaylik:  birida 
beshta mavzu bor, ikkinchisida 50 ta mavzu bor. Imkoniyat faktorlari uzunroq 
testga  qaraganda,  kichikroq  testga  ta’sir  qiladi.  Agar  talaba  birinchi  testdagi 
mavzulardan  birini  tushunmasa,  bu  umumiy  bahoga  katta  ta’sir  oʻtkazadi  (20 
foizga kamayadi). Aksincha, 50 ta mavzuli testda bir mavzu tushunarsiz boʻlsa, 
umumiy bahoga kamroq ta’sir boʻladi (faqatgina 2 foiz). Aniqki, bu testlar juda 
uzun  boʻlishi  kerak  degani  emas,  ammo  oʻrtacha  va  imkoniyat  farqini 
kamaytirishga  yetadigan  sonda  mavzular  qoplanishi  kerak.  Ikkinchidan,  aniq 
yoʻllanmalar  va  mavzular  ishonchlilikni  oshirishga  yordam  beradi.  Agar 
yoʻllanmalar  va  aniq  mavzu  va  vazifalar  soʻzlari  noaniq  boʻlsa,  u  holda 
talabalarning  oʻzlari  natija  aniqligiga  ta’sir  etgan  holda  tahmin  qilishlariga 
toʻgʻri  keladi.  Uchinchidan,  aniq  baholash  kriteriyalari  yuqori  ishonchlilikni 
ta’minlashda muhim hisoblanadi (Linn & Miller, 2005). Ushbu boʻlim soʻngida 
biz  baholash  kriteriyalarini  rivojlantirish  uchun  ishlatiladigan  strategiyalarga 
izoh beramiz.