Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maхsus ta’lim vazirligi toshkеnt arхitеktura va qurilish instituti

2.3.4. Ta’lim berish jarayoni - emotsional jarayon 
Ta’lim  jarayoni  avvalo  oʻquvchilar  diqqatini  yoʻlga  solishni  talab  etadi. 
Darslarda  koʻrgazmali  qurollardan,  texnik  va  EXM  vositalaridan  foydalanish 
ta’lim oluvchida ixtiyorsiz diqqatni yuzaga keltiradi. Ta’lim  jarayonida ta’lim 
beruvchining  vazifasi  darsda  ishlash  holatini  yuzaga  keltirishgina  emas,  balki 
oʻquvchilarning  darsda  oʻtiladigan  materialini  idrok  etishga  tayyor  turishlarini 
kuzatish  hamdir.  Dars  jarayonida  oʻquvchilarning  diqqati  oʻzgarib  turadi. 
Oʻqitish  jarayonida  bu  qonuniyatlarni  nazarda  tutish  va  oʻquvchilar  diqqatini 
materialning asosiy jihatlariga jalb etish hamda ularni takrorlash kerak. Ta’lim 
jarayonining  samaradorligi  koʻp  jihatdan  oʻqituvchi  tomonidan  beriladigan 
koʻrsatmalarga  ham  bogʻliq.  Oʻqituvchining  roli  shundan  iboratki,  u 
oʻquvchilarga  tegishli  ustanovkani  hosil  qilishi,  nimani  vaqtincha,  nimani 
umrbod  esda  olib  qolishi  kerakligini,  nimani  butunlay  esda  olib  qolmasdan, 
faqat  tushunib  olish  kifoya  qilishini,  nimani  soʻzma-soʻz  esda  olib  qolishni, 
nimaning  ma’nosini  oʻz  soʻzlari  bilan  aytib  berish  uchun  esda  olib  qolish 
zarurligini koʻrsatib oʻtishi lozim. Kuzatishlar koʻrsatadiki, bunday koʻrsatmalar 
berilmaganda, oʻquvchilarda koʻpincha notoʻgʻri tasavvurlar vujudga keladi.  
Oʻz  foydalilik  koʻrsatmasi  nazariyasi  shuki  motivatsiya  mazmunining 
boʻshligʻida  motivatsiya  jarayonining  toʻliqligiga  urgʻu  beradi.  Oʻz  foydalilik 
asosi modeli hulqqa qay holda ta’sir qiluvchi tegishli narsalar haqida aytishga 
toʻgʻri  keladi,  ammo  koʻpchilik  aytadiki  tegishli  narsalar  va  vazifalarni 
oʻquvchilarda eng zoʻr boshqarish yoki ularda qoniqish roʻy beradi. Bu savolga 
javob topish juda ham muhim boʻlib oʻqituvchilarga hozirgacha muammo boʻlib 
kelmoqda. 
Bunga  aloqador  sabablarning  yoʻli  soʻralganda  koʻpchilik  psixologlar 
inson oʻz foydaliligidan qoniqmaydi ham rohatlanmaydi deb aytishadi. Balki bu 
motivatsiya ular uchun yetishmaslikni olib keladi deb xulosa qilishadi.