Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maхsus ta’lim vazirligi toshkеnt arхitеktura va qurilish instituti

 
1.4.2. Mutaxassisning kasbiy tayyorligi 
Mutaxassisning  kasbiy  tayyorgarligi  yadrosini  shaxsning  kasbiy 
yoʻnalganligi va kasbiy mahorati tashkil etadi. Hozirgi zamon mutaxassisining 
kasbiy tayyorgarligida uning kommunikativ tayyorligi alohida ahamiyatga ega. 
Bunday tayyorgarlik mutaxassisda odamlar bilan kasbiy muhit bilan konstruktiv 
va samarali oʻzaro yaqin aloqalar, xodimlar va rahbarlar bilan amaliy va shaxsiy 
oʻzaro  munosabatlarga  tayyorligi  va  bunday  oʻzaro  munosabatlarni  oʻrnata 
olishga  va  rivojlantirishga  qodirligini  koʻzda  tutadi.  Shaxsning  kommunikativ 
tayyorligi  faqatgina  odamning  nutqiy  madaniyati  yetarlicha  darajada 
rivojlanganligida    soʻz  va  tildan  toʻgʻri  foydalanishni  bilganidagina  mavjud 
boʻladi. Shaxsning nutq madaniyati uning fikrlash madaniyati rivojlaganligining 
koʻrsatkichi  hisoblanadi.  Shuning  uchun  mutaxassisning  shaxsiy  va  kasbiy 
kamol  topishini  muhim  shartlaridan  biri  uning  kasbiy  nutqiy  madaniyatini 
rivojlantirish  hisoblanadi.  Mutaxassisning  kommunikativ  tayyorligi  unda 
empatiyani, xushmuomalalikni, doʻstonalilikni, oʻrtoqlik hissini, jamoatchilikni 

---

75 
 
rivojlantirishni, kasbdoshlari bilan oʻzaro aloqalar munosabatlariga tayyorligi va 
qodirligini, oʻzaro munosabatlarda keraksiz keskinliklarni yuzaga keltirmaslikni, 
yuzaga kelgan qiyinchilikni toʻgʻri xal eta bilishni, ishda, xodimlar, kasbdoshlari 
bilan  munosabatlarda  murosaga  kelishni  koʻzda  tutadi.  Mutaxassis  faoliyati 
muvaffakqiyatliligini  yana  bir  muhim  sharti  uning  kasbiy  va  shaxsiy  jihatdan 
tayyorligi  va  qodirligi  hisoblanadi.  Bu  yoʻnalishda  uning  faolligi  darajasi 
ishtirok etadi. Kasbiy masalalarni xal etishda  ham xodimlar kasbdoshlari bilan 
oʻzaro  munosabatlarda  xam  oʻzini  toʻla  va  xar  tomonlama  koʻrsatishga 
intilishdan  iborat  boʻladi.  Mutaxassisning  bunday  oʻzini  tashkil  etish  koʻp 
jixatdan  uning  muvaffaqiyatga  erishish  istagiga  va  intilishiga  bogʻlik  boʻladi. 
Zamonaviy  psixologiyada  muvaffaqiyat  muammosiga  bagʻishlangan  koʻplab 
ishlar  mavjud  bulib,  ularda  mazkur  muammo  amaliy  va  nazariy  jixatdan 
oʻrganilgan. Muvaffaqiyat deganda shaxsning oʻz oldiga qoʻygan maqsadlariga 
erishishi  tushuniladi.  Odamning  bajarayotgan  ishini  muvaffaqiyatliligini  xis 
etishi  ikkita  xal  etuvchi  vaziyatlarga  bogʻlik  boʻladi:  xaqiqiy  natija  va  ushbu 
vaziyatlarda  uning  qiziqishlari  darajasidagi  natija.  Ular  odam  oʻz  faoliyatida 
qoʻygan maqsadlarini ifoda etish shakli sifatida ishtirok etadi. Shunga muvofiq 
muvaffaqiyatga erishishning vositalari, shart- sharoitlari ishlab chiqilgan boʻlib 
u quyidagi formula asosida beriladi.  
Kasbiy  faoliyat  jarayonida  muvaffaqiyatga  erishishda  mutaxassisning 
shaxsiy  xususiyatlari  muhim  rol  oʻynadi.  Hayotiy  muvaffakiyatga  erishish 
uchun zarur bulgan koʻplab shaxsiy sifatlar xaqida V.Kroford uzining “Suxbat 
va munozara” kitobida Konfutsiyning gʻoyasiga tayanib, doʻstonalik, donolik va 
botirlikni kursatadi. Muallif odamga ishida muvaffaqiyatga erishish uchun nima 
yetishmaslgini  aniqlash  uchun  qiziqarli  metodikani  ishlab  chiqdi.  V.Kroford 
xozirgi  zamon  mutaxassisi  muvaffaqiyatga  erishish  uchun  kursatilgan  3  ta 
tushunchadan  tashqari  kasbiy  maxorat  xam  kerakligini  aytib  oʻtdi.  Xozirgi 
zamonaviy  tadqiqotlar  muvaffakiyatga  erishish  uchun  kuyidagi  asosiy  shart-
sharoitlarni kursatadi: - mutaxassis oʻziga ishongan boʻlishi kerak; - maqsadga 
erishishga kuchli intilish kerak;  - nimaga erishish istagini aniq bilishi kerak;  - 
ishga pozitiv yoʻnalganlik; - omad aloxida muvaffaqiyatlarni koʻra bilish va shu 
paytda  quvonch  va  baxtni  xis  etish  zarur.  Tadqiqotlar  natijalariga  koʻra 

---

76 
 
odamning  hayoti  va  kasbiy  faoliyatidagi  muvaffaqiyat  oʻrtasidagi  uzviy 
bogʻliklik  borligini  koʻrsatadi.  Yuqorida  koʻrsatilgan  kamchiliklarini  kasblar 
konstruktori  mutaxassisligini  kiritish  bilan  bartaraf  etish  mumkin.  Ular  yangi 
kasblarni loyixalashtirish, mexnat mazmunini va maqsadini aniqlash, ma’lumot, 
malaka darajasi mexnat sharoiti masalalarini yangilanishlari mumkin edi.