Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti q. A. Dadaboyev

 

---

140 
13.4. Logistik xarajatlar va ularni qisqartirish yo‘llari 
 
Logistika sohasida nazariy va metodologik yutuqlar juda muhimdir, material 
oqimlari xarakatlanishi samaradorligini baholashning asosiy joylarini qidirish 
muhim vazifa bo‘ladi. Logistik sohasidagi olimlar logistik tizim samaradorligini 
baholashning barcha o‘zgaruvchilar, barcha vaziyatlar va barcha ehtimol bo‘lgan 
ssenariyalarni hisobga olishga qodir universal butun logistik tizimni barcha 
o‘zgaruvchilar, vaziyatlar va ssenariyalarni hisobga olish bilan bog‘lashi mumkin 
bo‘lgan bitta mezon mavjud – bu foydadir. Agar material oqimi 
xarakterlanishining zanjirchasi qurilsa uni foyda oluvchi firmalar ishtirok etadilar. 
Bu firmalar irodali qaror bilan tashkil qilinmaydilar ularni tashkil qilinishi vujudga 
kelgan iqtisodiy vaziyatdan kelib chiqadi. Har bir logistik operatsiyaga logistik 
tizimning aniq bo‘g‘inlari olib boruvchi belgilangan xarajatlar mos keladi. Agar 
logistik tizim bo‘g‘inlari tovar ishlab chiqaruvchi firmaning tartibga kirmaslari, 
unda ular uchun sheriklarning logistik tizimi bo‘g‘inlari xarajatlari vositachilik 
xizmatlari uchun haq to‘lash sifatida yangi tanish, ortirish, tushurish, omborga 
joylashtirish, saqlash, jo‘natish uchun narxlar (tariflar) bo‘ladi. 
Xarajatlarni tasniflash asosiga logistik operatsiyalarni tasniflash tamoyili 
qo‘yilishi mumkin. U yoki bu xarajatlar yoki xarajatlar garuhlarini ajratilishi logistik 
tizim, 
boshqaruv 
vazifalari 
va 
logistik 
zanjirlar 
va 
kanallardagi 
muvoffiqlashtirishning ko‘rinishiga bog‘liqdir. Ta’minot (yuklarni qayta ishlash, 
moddiy resurslarni tashish va xarid qilishga xarajatlar), ishlab chiqarish (tayyor 
mahsulotlarni ishlab chiqarishga xarajatlar) va o‘tkazish (buyurtmalar, zaxiralarni 
boshqarish, omborga joylashtirish, tashishga xarajatlar) tarmog‘i uchastkalaridagi 
majmuaviy logistik operatsiyalarga tegishli xarajatlarni yiriklashtirilgan holda 
ajratish mumkin. Bu xarajatlarni axborotli - kompyuterli qo‘llab quvvatlash va 
bazisli logistik faolligini amalga oshirishdagi moliyaviy operatsiyalarga xarajatlar 
bilan to‘ldirish zarur. Barcha xarajatlarning logistik ma’muriy boshqarish 
xarajatlarini hisobga olinishiga ega summasi ko‘rib chiqilayotgan logistik tizimda