«Молия» илмий журнали Ўзбекистон Республикаси Олий аттестация комис

3/2022
Бухгалтерия ҳисоби ва аудит
Рақамли иқтисодиёт шароитига асосланган даврларда А.К.Ибрагимов [13], 
А.Ж.Тўйчиев [14], С.У.Меҳмонов [15], Ф.Т.Абдувахидов [16] ларнинг ўқув 
адабиётларида ҳам ҳисоб сиёсати тушунчасига соҳа хусусиятини инобатга олинган 
ҳолда ёндашилган ҳамда ўз фикр-мулоҳазалари баён қилинган.
Албатта, бу олимларнинг илмий ва услубий ишлари ҳам назарий, ҳам амалий 
аҳамиятга эга. Аммо ушбу иқтисодчи олимларнинг илмий мақолалари, дарслик ва 
ўқув қўлланмаларида ҳисоб сиёсатини шакллантириш масалалари асосан, кичик ва 
йирик корхоналар мисолида бажарилган. Шунингдек, соҳа олимлари ўртасида ушбу 
масала бўйича мунозарали баҳсларнинг давом этаётганлиги мазкур муаммоларнинг 
ҳали тўлиқ ҳал этилмаганлигидан далолат беради.
Шу нуқтаи назардан, бюджет ташкилотларида ҳисоб сиёсатини шакллантириш 
масалалари бугунги кунда энг долзарб масалалардан ҳисобланади. Юқорида 
қайд қилинган фикр ва мулоҳазалар ушбу мавзуда илмий изланиш олиб бориш 
заруриятини белгилаб беради.
Мақолада илмий абстракция, мақсадли ривожлантириш, диалектик тадқиқот, 
монографик кузатув, индукция ва дедукция, тизимли ва қиёсий таҳлил, эксперт 
бахолаш ва иқтисодий статистик усуллардан фойдаланилди.
Таҳлил ва натижа
Ҳар бир субъектнинг мустақил равишда ўз бухгалтерия ҳисоби тизимини 
ишлаб чиқиши иқтисодий адабиётлар ва меъёрий хужжатларда келтирилган «ҳисоб 
сиёсати» тушунчаси орқали ифодаланилади (1-жадвал). 
Хўжалик юритувчи субъектнинг (соҳалар бўйича) ташкилий-ҳуқуқий шакли ва 
мулкчилик шаклидан қатъи назар, ҳисоб сиёсатини тўғри шакллантирилиши билан 
изоҳланади. Бунда авваламбор, республикамизда ҳўжалик юритувчи субъектлар 
(соҳалар бўйича) ҳисоб сиёсатини шакллантириш ва уни тузиш қоидаларини 
белгилайдиган қонуний [1] ҳамда меъёрий ҳужжатлардан фойдаланилади.
Хусусан, ҳисоб сиёсати хўжалик юритувчи субъектларнинг (соҳалар бўйича)
хўжалик операциялари ҳисобини юритишда ҳужжатлар айланиши ва уларни 
расмийлаштириш учун қандай ҳисоб регистрлари ҳамда шакллардан фойдаланишни, 
активларни қандай мезонлар бўйича эътироф этишни, қанақа усуллар билан уларни 
баҳолашни, амортизация ҳисоблашнинг энг қулай ва самарали усулини қўллашни, 
инвентарлаш тизими қандай йўлга қўйилганлиги ҳақидаги батафсил ахборотни 
тақдим этиши, шунингдек, бошқа қоидаларни ҳам белгилаб олишидир.

---

53