Jismoniy tarbiya va sport nazariyasi va metodologiyasi

To’rtinchi davr –
19 asrning oxiridan ilmiy va o’quv fani sifatida jismoniy tarbiyaning 
nazariyasi va usuliyati shakllana boradi. Bu davrning xarakterli tomoni shundaki, fan sifatida 
jismoniy tarbiya jamiyat hayotining boshqa jabha-lariga ham ta’sir ko’rsata boshladi. Jismoniy 
tarbiya sohasi nazariyasi olimlaridan biri Petr Fransevich Lesgaft (1837-1909) o’zining tarix, 
anatomiya, pedagogika, antropologiya, jismoniy tarbiya metodikasiga oid asarlari bilan hozirgi 
zamon jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi mustaqil ilmiy-amaliy isbotladi. 
Beshinchi davr – 
rivojlangan mamlakatlar va sobiq sho’rolar davlati olimlarining izlanishlari 
davri bo’lib, fanning intensiv rivojlanishi materialistik dialektikaga asoslangan holda o’sha davrda 
progressiv hisoblangan usuliyat-larga tayanib amalga oshirildi. 
Jismoniy tarbiya muammolarini kompleksli hal etishda butun bir olimlar jamoalari, 
mutaxassislashtirilgan ilmiy va o’quv muassasalari samarali mehnat qildilar. Amaliy mate-
riallarning mo’lligi, yangi qonuniyatlarning ochilishi, dast-labki yagona jismoniy tarbiya nazariyasi 
va usuliyatining differentsiyalanishiga olib keldi. Yangi maxsus fanlar «Jismoniy madaniyatni 
tashkillash va boshqarish», «Jismoniy mashqlar biomexanikasi», «Sport psixologiyasi», «Sport 
metro-logiyasi», «Sport fiziologiyasi», «Davolash fizkulpturasi», «Jismoniy mashqlar gigienasi», 
«Valeologiya» va boshqalar ajralib chiqdi. Yuqoridagi fanlarning ayrim sohalari jismoniy tarbiya 
jarayonida bir necha aralash fanlarning bilimlaridan keng foydalanish lozimligini ilmiy-amaliy 
isbotladi. Masalan, bolalarning sport mutaxassisligi muam-mosi 
– 
bu faqatgina sport pedagogikasi 
muammosigina bo’lib qolmay, ijtimoiy, psixologik, sotsiologik va biologik muammolardir. 
Jismoniy tarbiya nazariyasi va usuliyati kursi pedagogik jarayon muammolarini umumiy 
psixologiya, pedago-gika, fiziologiya va boshqa fanlarning dalillarsiz to’la izohlab, isbotlab olishni 
isbotladi.